Mun kammala bincikenmu ta hanyar Taurat & Zabur, littattafan annabawa daga Isra’ila ta dā. Mun ga a kusa da Zabur din cewa akwai tsarin hasashen cikar alkawuran da za a dauka nan gaba.
Amma sama da shekaru dari hudu ke nan da rufe Zabur. Mun ga cewa abubuwa da yawa na siyasa da na addini sun faru a tarihin Isra’ilawa sa’ad da suke jiran cikar alkawuran, amma babu wani sabon saƙo daga annabawa. Isra’ilawa, duk da haka, ta hanyar mulkin Hirudus Mai Girma, sun ci gaba da haɓaka Haikali har sai da ya zama babban tsari, yana jawo mutane daga ko’ina cikin duniyar Roma zuwa ga bauta, sadaukarwa, da addu’o’insa.
Duk da haka, zukatan mutane, ko da yake suna da addini kuma yanzu suna guje wa bautar gumaka da ta kama su a zamanin annabawa na farko, sun zama masu taurin kai kuma a waje. Kamar yadda da yawa daga cikinmu a yau, a cikin ayyukan addini da addu’o’i, zukatansu suna bukatar su canza. Don haka, a ƙarshen mulkin Hirudus Mai Girma, a kusan shekara ta 5 K.Z., an aiko da wani manzo na musamman ya yi shela mai girma.
Suratul Maryam (Sura 19 – Maryam) ta ba da wannan taƙaicen saƙon zuwa ga Maryama:
Kuma ka ambaci Maryamu a cikin Littãfi, a lõkacin da ta tsallake daga mutãnenta a wani wuri, a gẽfen gabas.
Sa’an nan ta riƙi wani shãmaki daga barinsu. Sai Muka aika rũhinMu zuwa gare ta. Sai ya bayyana a gare ta da siffar mutum madaidaci.
Ta ce: “Lalle nĩ inã nẽman tsari ga Mai, rahama daga gare ka, idan ka kasance mai tsaron addini!”
Ya ce: “Abin sani kawai, ni Manzon Ubangijinki ne dõmin in bãyar da wani yãro tsarkakke gare ki.”
Ta ce: “A inã yãro zai kasance a gare ni alhãli kuwa wani mutum bai shãfe ni ba, kuma ban kasance kãruwa ba?”
Ya ce: “Kamar wancan Ubangijinki Ya ce. Shĩ, a gare Ni mai sauƙi ne. Kuma dõmin Mu sanya shi wata alãma ga mutãne, kuma wata rahama ce daga gare Mu.’ Kuma abin yã kasance wani al’amari hukuntacce.”Suratul 19:16-21 (Maryam)
Jibril ya sanar da zuwan Yahaya Maibaftisma (Yahya – SAW)
Wannan manzo Jibrilu ne, wanda kuma aka sani a cikin al kitab (Bible) a matsayin shugaban mala’ika Jibrilu. Har zuwa wannan lokacin kawai an aika shi zuwa ga annabi Daniel (A.S) game da saƙon ( duba a nan ) game da lokacin da Masih zai zo. Sai Jibrilu (ko Jibrilu) ya zo wurin wani firist mai suna Zakariyya (ko Zakariyya Sallallahu Alaihi Wasallama) a lokacin da yake jagorantar sallah a cikin Haikali. Shi da matarsa Alisabatu duka sun tsufa kuma ba su da ‘ya’ya. Sai Jibrilu ya bayyana masa da wannan sako kamar yadda aka rubuta a cikin Injila:
13Amma mala’ikan ya ce masa, “Kada ka ji tsoro Zakariya, an karɓi addu’arka, matarka Alisabatu za ta haifa maka ɗa, za ka kuma sa masa suna Yahaya.14 Za ka yi murna da farin ciki, Mutane da yawa kuma za su yi farin ciki da haihuwa tasa.15 Domin zai zama mai girma a wurin Ubangiji,Ba kuwa zai sha ruwan inabi ko wani abu mai sa maye ba. Za a cika shi da Ruhu Mai Tsarki Tun yana cikin uwa tasa.
16 Zai kuma juyo da Isra’ilawa da yawa ga Ubangiji Allahnsu. 17 Zai riga shi gaba cikin Ruhu da iko irin na Iliya. Yă mai da hankalin iyaye a kan ‘ya’yansu, Yă kuma juyo da marasa biyayya su bi hikimar adalai,
Ya tanada wa Ubangiji jama’a ya same su a shirye.”18 Sai Zakariya ya ce wa mala’ikan, “Ta ƙaƙa zan san haka? Ga ni tsoho, maiɗakina kuma ta kwana biyu.”
19 Sai mala’ikan ya amsa ya ce, “Ni ne Jibra’ilu da yake tsaye a gaban Allah. An aiko ni ne in yi maka magana, in kuma yi maka wannan albishir. 20 To, ga shi, za ka bebance, ba za ka iya magana ba, sai a ran da al’amuran nan suka auku, don ba ka gaskata maganata ba, za a kuwa cika ta a lokacinta.”
Luka 1:13-20
Zabur ya rufe da alkawarin cewa Mai Shirya zai zo wanda zai zama kamar Iliya (AS). Jibril ya tuna da wannan takamaiman alkawari ta wurin cewa ɗan Zakariyya (ko Zakari – A.S) zai zo cikin ‘ruhi da ikon Iliya’. Yana zuwa ya ‘shirya jama’a da aka shirya wa Ubangiji’. Wannan sanarwar tana nufin cewa ba a manta da alkawarin Mai Shirya ba! Zai cika a haihuwar da kuma rayuwar wannan ɗan Zakariya (ko Zakari) da Alisabatu mai zuwa. Duk da haka, tun da Zakariya bai gaskata saƙon da bebe ya buge shi ba.
Jibrilu yayi shelar zuwan haihuwa – daga budurwa.
Zuwan Mai Shirya yana nufin cewa mutanen da ake shiryawa – Masih ko Kristi ko Almasihu – shima zai zo nan ba da jimawa ba. Bayan ’yan watanni, an sake aika Jibrilu (ko Jibrilu) zuwa ga wata budurwa budurwa mai suna Maryamu da wannan sanarwa:
28 Sai mala’ikan ya je wurinta, ya ce, “Salama alaikun, yake zaɓaɓɓiya, Ubangiji yana tare da ke!”
29Amma ta damu ƙwarai da maganar, ta yi ta tunani ko wannan wace irin gaisuwa ce.30 Mala’ikan kuma ya ce mata, “Kada ki ji tsoro, Maryamu, kin sami tagomashi a wurin Allah.31 Ga shi kuma, za ki yi ciki, ki haifi ɗa, ki kuma sa masa suna Yesu.32 “Zai zama mai girma, za a kuma kira shi Ɗan Maɗaukaki. Ubangiji Allah zai ba shi kursiyin ubansa Dawuda,33 Zai kuma mallaki zuriyar Yakubu har abada,
Mulkinsa kuwa ba shi da matuƙa.”34 Sai Maryamu ta ce wa mala’ikan, “Ƙaƙa wannan zai yiwu, tun da yake ba a kai ni ɗaki ba?”
35 Mala’ikan ya amsa mata ya ce, “Ruhu Mai Tsarki zai sauko miki, Ikon Maɗaukaki kuma zai lulluɓe ki.
Saboda haka Mai Tsarkin nan da za a haifa, za a kira shi Ɗan Allah.36 Ga shi kuma, ‘yar’uwarki Alisabatu ma ta yi cikin ɗa namiji da tsufanta, wannan kuwa shi ne watanta na shaida, ita da ake ce wa bakararriya. 37 Ba wata faɗar Allah da za ta kasa cika.”38Sai Maryamu ta ce, “To, ga shi, ni baiwar Ubangiji ce, yă zama mini yadda ka faɗa.” Sai mala’ikan ya tashi daga gare ta.
Luka 1:28-38
A cikin sanarwar Jibril da kansa, mun ga wannan lakabi mai cike da daure kai ‘Dan Allah’. Na kara tattauna shi a cikin labarina akan shi anan . A cikin wannan labarin, za mu ci gaba da lissafin haihuwa.
Haihuwar Annabi Yahaya (Yahaya Mai Baftisma – A.S)
Abubuwa suna tafiya daidai kamar yadda annabawan Zabur suka annabta. Annabi Malachi ya annabta mai shirya zai zo cikin ikon Iliya kuma yanzu Jibrilu ya sanar da haihuwarsa. Injil yaci gaba da
57To, lokacin Alisabatu na haihuwa ya yi, ta kuwa haifi ɗa namiji. 58Sai maƙwabta da ‘yan’uwanta suka ji yadda Ubangiji ya ji ƙanta ƙwarai, har suka taya ta farin ciki.
59 Sai ya zamana a rana ta takwas suka zo yi wa ɗan yaron kaciya. A dā za su sa masa sunan ubansa, Zakariya, 60 amma uwa tasa ta ce, “A’a, Yahaya za a sa masa.”
61Sai suka ce mata, “Ai kuwa, ba wani ɗan’uwanku mai suna haka.”
62Sai suka alamta wa ubansa, suna neman sunan da yake so a sa masa. 63Sai ya nema a ba shi allo, sa’an nan ya rubuta, “Sunansa Yahaya.” Duka suka yi mamaki. 64 Nan da nan ya sami baki, kwaɗon harshensa ya saku, ya fara magana, yana yabon Allah. 65 Sai tsoro ya kama dukan maƙwabtansu. Aka yi ta baza labarin duk waɗannan al’amura ko’ina a dukan ƙasa mai duwatsu ta Yahudiya. 66Duk waɗanda suka ji kuwa suka riƙe a zuciyarsu, suna cewa, “Me ke nan ɗan yaron nan zai zama?” Gama ikon Ubangiji yana tare da shi.
Luka 1:57-66
Haihuwar Isa al Masih (Yesu Kiristi – A.S)
Annabi Ishaya (A.S) ya annabta annabci na musamman (wanda aka bayyana sarai a nan ) cewa
Yanzu fa, Ubangiji kansa zai ba ku alama. Wata budurwa wadda take da ciki, za ta haifi ɗa, za a raɗa masa suna Immanuwel.
Ishaya 7:14
Yanzu Mala’ika Jibrilu ya sanar da haihuwarsa ga Maryamu, tun da ta kasance budurwa. Wannan ya cika kai tsaye na annabcin da aka yi tun da daɗewa . Wannan shine yadda Injila (Linjila) ya rubuta haihuwar Isa al Masih (Yesu – A.S).
4 Yusufu shi ma ya tashi daga birnin Nazarat, a ƙasar Galili, ya tafi ƙasar Yahudiya, ya je birnin Dawuda, da ake kira Baitalami (domin shi daga gidan Dawuda ne, na cikin zuriyarsa), 5don a rubuta shi, duk da Maryamu tashinsa, wadda take kuma da ciki. 6Sa’ad da suke can kuwa, sai lokacin haihuwarta ya yi. 7Sai ta haifi ɗanta na fari, ta rufi shi da zanen goyo, ta kuma kwantar da shi a wani komi dabbobi, don ba su sami ɗaki a masaukin ba.
8 A wannan yankin ƙasa kuwa waɗansu makiyaya suna kwana a filin Allah, suna tsaron garken tumakinsu da dad dare. 9Sai ga wani mala’ikan Ubangiji tsaye kusa da su, ɗaukakar Ubangiji kuma ta haskaka kewayensu, har suka tsorata gaya, 10Sai mala’ikan ya ce musu, “Kada ku ji tsoro, ga shi, albishir na kawo muku na farin ciki mai yawa, wanda zai zama na dukan mutane. 11Domin yau an haifa muku Mai Ceto a birnin Dawuda, wanda yake shi ne Almasihu, Ubangiji. 12Ga alamar da za ku gani, za ku sami jariri rufe da zanen goyo, kwance a komin dabbobi.”
13 Ba labari sai ga taron rundunar Sama tare da mala’ikan nan, suna yabon Allah, suna cewa,
14 Ɗaukaka ga Allah ta tabbata, can cikin Sama mafi ɗaukaka.
A duniya salama ta tabbata, ga mutanen da yake murna da su matuƙa.”15 Da mala’iku suka tafi daga gare su suka koma Sama, sai makiyayan suka ce wa juna, “Mu tafi Baitalami yanzu, mu ga abin nan da ya faru, wanda Ubangiji ya sanar da mu.”
16 Sai suka tafi da hanzari, suka sami Maryamu da Yusufu, da kuma jaririn kwance a komin dabbobi. 17 Da suka gan shi, suka bayyana maganar da aka faɗa musu game da wannan ɗan yaro. 18Duk waɗanda suka ji kuma, suka yi ta al’ajabin abin da makiyayan nan suka faɗa musu…. 21 Da rana ta takwas ta kewayo da za a yi masa kaciya, aka sa masa suna Yesu, wato sunan da mala’ika ya faɗa kafin ya zauna a ciki.
Luka 2:4-21
Matsayin da ke zuwa na waɗannan manyan annabawa biyu
An haifi manyan annabawa biyu a cikin watanni da juna, don cika takamaiman annabce-annabce da aka bayar shekaru ɗaruruwan da suka shige! Yaya rayuwarsu da saƙonsu za su kasance? Zakary (ko Zakariyya – PBUH), mahaifin Yahaya Maibaftisma (Yahya) – PBUH) yayi annabci game da ‘ya’yan biyu cewa:
67 Sai aka cika ubansa Zakariya da Ruhu Mai Tsarki, ya yi annabci, ya ce,
68“Ubangiji Allahn Isra’ila,
A gare shi ne lalle yabo yake tabbata,
Domin ya kula, ya yi wa jama’a tasa fansa.
69 Ya ta da Mai Ceto mai iko dominmu,
Daga zuriyar baransa Dawuda.
70Yadda tuntuni ya faɗa ta bakunan
Annabawa nasa tsarkakan nan,
71Yă cece mu daga abokan gābanmu,
Har ma daga dukan maƙiyanmu.
72Domin nuna jinƙai ne ga kakanninmu,
Ya tuna da alkawarinsa mai tsarkin nan.
73Shi ne rantsuwan nan wadda ya yi wa ubanmu Ibrahim,
74Domin yana cetonmu daga abokan gābanmu,
Mu bauta masa ba da jin tsoro ba,
75Sai dai da tsarki da adalci a gabansa,
Dukan iyakar kwanakin nan namu.76 Kai kuma, ɗan yarona, za a ce da kai annabin Maɗaukaki,
Gama za ka riga Ubangiji gaba,
Domin ka shisshirya hanyoyinsa,
77Kă sanar da ceto ga jama’a tasa,
Wato ta samun gafarar zunubansu,
78Saboda tsananin jinƙai na Allahnmu,
Daga Sama hasken asubahi zai ɓullo mana,
Daga can Sama ne fa zai keto mana,
79 Domin yă haskaka na zaune cikin duhu,
Da waɗanda suke zaune a bakin mutuwa,
Domin ya bishe mu a hanyar salama.”Luka 1:67-79
Zakariyya (A.S), yana samun wahayin karatu, ya danganta haihuwar Annabi Isa (Yesu) da alkawarin da aka yi wa Dawud (A.S – duba nan ) da kuma Ibrahim (A.S) – duba nan .). Shirin Allah wanda aka annabta yana girma shekaru aru-aru, yanzu ya kai ga ƙarshe. Amma menene wannan shirin zai ƙunsa? Shin ceto ne daga maƙiyan Romawa? Ko kuwa sabuwar doka ce ta maye gurbin ta Annabi Musa (A.S)? Shin sabon addini ne ko tsarin siyasa? Babu daya daga cikin wadannan (wanda shi ne abin da mu ’yan adam za mu nema a kawo shi) da aka ambata. Maimakon haka, shirin da aka kayyade yana ‘ba mu damar bauta masa ba tare da tsoro cikin tsarki da adalci’ tare da ‘ceto ta wurin gafarar zunubansu’ da ‘jinƙai na Allahnmu’ ya motsa mu ga waɗanda mu ke ‘rayuwa… mutuwa don ‘shiryar da ƙafafunmu a tafarkin salama’.
Tun daga Adamu an yanke mana hukuncin ƙiyayya da mutuwa muna ƙoƙarin samun adalci da gafarar zunubanmu. Kuma a gaban Adamu da Hauwa’u da Shaidan, Allah ya yi furuci da wani shiri wanda ya shafi ‘zuriya’ daga ‘matar’. Tabbas irin wannan tsari ya fi kowane shiri na yaƙe-yaƙe da tsarin tunani da ɗabi’a da muke nema. Wannan shirin zai biya mana zurfafan buƙatunmu, ba buƙatun mu na sama ba. Amma ta yaya wannan shiri na Mai Shirya da Masih zai gudana? Muna neman amsoshi yayin da muke ci gaba da koyo game da bisharar Linjila.