Surar Al-Bayyinah (Suratu 98 – Hujja Mabayyani) ta bayyana abubuwan da ake bukata don zama mutumin kirki. Yana cewa
Kuma ba a umarce su da kome ba fãce bauta wa Allah suna mãsu tsarkake addinin gare Shi, mãsu karkata zuwa ga addinin gaskiya, kuma su tsai da salla kuma su bãyar da zakka, kuma wannan shi ne addinin waɗanda suke a kan hanyar ƙwarai.
Suratul Bayyinah 98:5
Haka nan, suratu Al-Asr’ (Sura ta 103 – Ranar Rushewa) ta bayyana irin halayen da muke bukata don guje wa hasara a wurin Allah.
Fãce waɗanda suka yi ĩmani, kuma suka aikata ayyukan ƙwarai, kuma suka yi wa juna wasiyya da bin gaskiya, kuma suka yi wa juna wasiyya da yin haƙuri (su kam, basu cikin hasara).
Suratul Asr 103:2-3
Annabi Ayuba (AS) a matsayinsa na mutumin kirki
Annabi Ayuba SAW ya kasance irin wannan mutum kamar yadda aka bayyana a cikin Suratul Bayyinah da Suratul Asr. Ba a san shi sosai ba amma an ambace shi a cikin Alkur’ani sau hudu.
Lalle ne Mu, Mun yi wahayi zuwa gare ka, kamar yadda Muka yi wahayi zuwa ga Nũhu da annabãwa daga bãyansa. Kuma Mun yi wahayi zuwa ga Ibrãhĩma da Ismã’ĩla da Is’hãƙa da Yaƙũbu da jĩkõki da ĩsa da Ayũba da Yũnusa da Hãruna da Sulaimãn. Kuma Mun bai wa Dãwũda zabũra.
Nisa 4:163
Kuma Muka bã shi Is’hãƙa da Yãƙubu, dukansu Mun shiryar, kuma Nũhu Mun shiryar da shi a gabãni, kuma daga zuriyarsa akwai Dãwũda da Sulaimãnu da Ayyũba, da Yũsufu da Mũsã da Hãrũna, kuma kamar wancan ne Muke sãka wa mãsu kyautatãwa.
Al-Anam 6:84
Kuma da Ayyũba a sã’ad da ya yi kiran Ubangijinsa, (ya ce:) “Lalle nĩ, cũta ta shãfe ni, alhãli kuwa Kai ne Mafi rahamar mãsu rahama.”
Al-Anbya 21:83
Kuma ka ambaci bãwanMu Ayyũba a lõkacin da ya kirãyi Ubangijinsa, ya ce: “Lalle nĩ, Shaiɗan yã shãfe ni da wahala da kuma wata azãba.”
Sa’ad 38:41
Labarin Ayuba
Ayuba ya bayyana a cikin jerin annabawa da suka haɗa da Ibrahim, Isa al Masih, da Dawud domin ya rubuta littafi a cikin Littafi Mai Tsarki – al-Kitab. Littafinsa ya bayyana rayuwarsa. Ya rayu a zamanin Annabi Nuhu (Nuhu) da Ibrahim (AS). Littafi Mai Tsarki ya kwatanta shi kamar haka:
A ƙasar Uz akwai wani mutAkwai wani mutum a ƙasar Uz, mai suna Ayuba, amintacce ne, mai tsoron Allah. Shi mutumin kirki ne, natsattse, yana ƙin aikata kowace irin mugunta. 2 Yana da ‘ya’ya bakwai maza, uku mata. 3 Yana da tumaki dubu bakwai (7,000), da raƙuma dubu uku (3,000), da shanu dubu guda (1,000), da jakuna ɗari biyar. Yana kuma da barori masu yawan gaske, don haka ya fi kowa a ƙasar gabas arziki nesa.
4 ‘Ya’yansa maza sukan yi liyafa bi da bi a gidajen junansu, inda su duka sukan taru koyaushe, sukan gayyaci ‘yan’uwan nan nasu mata su halarci liyafar. 5 A kowane lokacin da aka gama da liyafar, Ayuba yakan tashi da sassafe, kashegarin liyafar, yă miƙa hadayu don yă tsarkake ‘ya’yansa. Haka yake yi kullum, don yana zaton mai yiwuwa ne ɗaya daga cikin ‘ya’yan ya yi zunubi, ya saɓi Allah a ɓoye.
Ayuba 1: 1-5
Ayuba yana da dukkan kyawawan halaye waɗanda Suratul Bayyinah da suratun Asr suka bayyana cewa ana buƙatarsu. Amma Shaidan ya zo gaban Ubangiji. Littafin Ayuba ya rubuta hirarsu
6 Wata rana mala’iku suka zo su gabatarSa’ad da ranar da talikan sama masu rai sukan hallara gaban Ubangiji ta yi, Shaiɗan ma ya zo tare da su. 7 Sai Ubangiji ya tambaye shi, ya ce, “Kai fa me kake yi?”
Shaiɗan ya amsa, ya ce, “Ina ta kaiwa da kawowa ne, a ko’ina a duniya.”
8 Ubangiji ya ce masa, “Ko ka lura da bawana Ayuba? Ba wani mutumin kirki, mai aminci, kamarsa a duniya. Yana yi mini sujada, natsattse ne, yana ƙin aikata kowace irin mugunta.”
9 Shaiɗan ya amsa, ya ce, “A banza Ayuba yake yi maka sujada? 10 Ai, don ka kiyaye shi ne, shi da iyalinsa, da dukan abin da yake da shi. Ka kuma sa wa duk abin da yake yi albarka, ka kuwa ba shi shanun da suka isa su cika dukan ƙasan nan. 11 Amma da a ce za ka raba shi da dukan abin hannunsa, to, da zai fito fili yă zage ka ƙiri ƙiri.”
12 Ubangiji ya ce wa Shaiɗan, “To, shi ke nan, dukan abin hannunsa yana cikin ikonka, amma shi kansa kada ka cuce shi.” Sai Shaiɗan ya tafi.
Ayuba 1:6-12
Shaiɗan ya kawo bala’i ga Ayuba
Sai Shaiɗan ya kawo wa Ayuba bala’i ta wannan hanyar
13 Wata rana ‘ya’yan Ayuba suna shagali a gidan wansu, 14 sai ga jakada ya zo wurin Ayuba a guje, ya ce, “Muna huɗar gona da shanu, jakuna suna kiwo a makiyayar da suke kusa da wurin, 15 sai Sabiyawa suka auka musu farat ɗaya, suka sace su duka, suka kuma karkashe duk barorinka, sai ni kaɗai na tsira, na zo in faɗa maka.”
16 Kafin yă gama magana, sai wani bara ya zo, ya ce, “Tsawa ta kashe tumaki da makiyayansu duka, ni kaɗai na tsira, na zo in faɗa maka.”
17 Kafin yă gama magana, sai wani bara ya zo, ya ce, “Ƙungiyoyin mahara uku na Kaldiyawa suka auka mana, suka kwashe raƙuma duka, suka kuma karkashe barorinka duka, sai ni kaɗai na tsira, na zo in faɗa maka.”
18 Kafin yă gama magana, sai wani bara ya zo, ya ce, “Sa’ad da ‘ya’yanka suke liyafa a gidan wansu, 19 sai hadiri ya taso daga hamada, ya rushe gidan, ya kashe ‘ya’yanka duka, ni kaɗai na tsira na zo in faɗa maka.”
20 Sai Ayuba ya tashi, ya kyakkece tufafinsa don baƙin ciki. Ya aske kansa, ya fāɗi ƙasa, 21 ya ce,
Ayuba 1: 13-22
“Ban shigo duniya da kome ba, ba kuma zan fita cikinta da kome ba. Ubangiji ya bayar, shi ne kuma ya karɓe, yabo ya tabbata ga sunansa.”
22 Ko da yake waɗannan al’amura duka sun faru, duk da haka Ayuba bai sa wa Allah laifi ba.
Shaidan ya sake tsokanar Ayuba
Shaidan har yanzu yana neman ya sa Ayuba ya zagi Ubangiji. Don haka an yi gwaji na biyu.
Sa’ad da ranar da talikan sama masu rai sukan hallara gaban Ubangiji ta sāke yi, Shaiɗan shi ma ya zo tare da su. 2 Ubangiji ya tambaye shi, ya ce, “Ina ka fito?”
Sai Shaiɗan ya amsa, ya ce, “Ina ta kaiwa da kawowa ne, ko’ina a duniya.”
3 Ubangiji ya tambaye shi, ya ce, “Ko ka lura da bawana Ayuba? Ba wani mutumin kirki, mai aminci, kamarsa a duniya. Yana yi mini sujada, natsattse ne, yana ƙin aikata kowace irin mugunta. Kai ka sa na yardar maka ka far masa, ba tare da wani dalili ba. Amma duk da haka Ayuba yana nan da amincinsa kamar yadda yake.”
4 Shaiɗan ya amsa, ya ce, “Mutum ya iya rabuwa da dukan abin da yake da shi don yă ceci ransa. 5 Amma yanzu da a ce za ka taɓa lafiyar jikinsa, da sai yă fito fili yă zage ka.”
6 Ubangiji ya ce wa Shaiɗan, “Shi ke nan, yana cikin ikonka, amma fa, kada ka kashe shi.”
7 Sa’an nan Shaiɗan ya rabu da Ubangiji, ya je ya sa ƙuraje su fito ko’ina a jikin Ayuba. 8 Ayuba ya je ya zauna kusa da juji ya ɗauki tsingaro ya yi ta sosa ƙurajen. 9 Sai matarsa ta ce masa, “Har yanzu kana da amincin nan naka? Don me ba za ka zagi Allah ka mutu ba?”
10 Ayuba ya amsa, ya ce mata, “Wace irin maganar gāɓanci ce haka? Lokacin da Allah ya aiko mana da alheri, mukan yi na’am da shi, to, me zai sa sa’ad da ya aiko mana da wahala za mu yi gunaguni?” Cikin dukan wahalar da Ayuba ya sha, bai sa wa Allah laifi ba.
Ayuba 2: 1-10
Wannan shine dalilin da ya sa Suratul Anbya ta siffanta Ayuba yana kuka a cikin damuwa sannan Suratul Sad ta bayyana cewa Shaidan (Shaidan) ya same shi.
A cikin baƙin ciki, Ayuba yana da abokai 3 da suka ziyarce shi don su kawo ta’aziyya.
11 Sa’ad da uku daga cikin abokan Ayuba, wato Elifaz daga birnin Teman, da Bildad daga ƙasar Shuwa, da Zofar daga ƙasar Na’ama, suka ji labarin irin yawan wahalar da Ayuba yake sha, sai suka kama hanya suka tafi su ziyarce shi, su ta’azantar da shi. 12 Suka hango Ayuba tun daga nesa, amma ba su gane shi ba. Da suka gane shi sai suka fara kuka da murya mai ƙarfi. Suka kyakkece tufafinsu saboda baƙin ciki, suka ɗibi ƙura suka watsa a kawunansu. 13 Sa’an nan suka zauna a ƙasa tare da shi, har kwana bakwai, amma ba wanda ya ce uffan, saboda ganin irin yawan wahalar da yake sha.
Ayuba 2: 11-13
Abokan Ayuba sun tattauna bala’in sa
Littafin Ayuba ya rubuta tattaunawarsu a kan dalilin da ya sa irin wannan masifa ta faru da Ayuba. Tattaunawarsu ta shafi babi da yawa. A taƙaice, abokansa sun gaya wa Ayuba cewa irin wannan babban bala’i yana kan miyagu ne kawai, don haka dole ne Ayuba ya yi zunubi a ɓoye. Idan zai furta wadannan zunubai to watakila za a gafarta masa. Amma Ayuba ya ci gaba da amsa cewa ba shi da aibu. Ya kasa gane dalilin da yasa bala’i suka same shi.
Ba za mu iya bin kowane sashe na dogon tattaunawarsu ba, amma a tsakiyar tambayoyinsa Ayuba ya faɗi abin da ya sani tabbas:
Ba za mu iya bin kowane sashe na dogon tattaunawarsu ba, amma a tsakiyar tambayoyinsa Ayuba ya faɗi abin da ya sani tabbas:
Amma na sani akwai wani a Samaniya Wanda a ƙarshe zai zo ya tsaya mini. 26 Ko da yake ciwo ya riga ya cinye fatata, A wannan jiki zan ga Allah. 27 Zan gan shi ido da ido, Ba kuwa zai zama baƙo a gare ni ba. “Zuciyata ta karai saboda ku mutane kun ce,
Ayuba 19: 25-27
Ko da yake bai fahimci dalilin da ya sa bala’insa ya same shi ba, ya san cewa akwai ‘Mai Fansa’ yana zuwa duniya. Mai fansa shine wanda zai iya yin isasshiyar biyan bashin zunubansa. Ayuba ya kira Mai Fansa ‘Mai Fansa’ don ya san Mai Ceto na zuwa gare shi. Bayan ‘fatar Ayuba ta lalace’ (ya mutu) zai ga Allah cikin namansa.
Ayuba yana jiran ranar tashin kiyama. Amma zai fuskanci Allah a tashin matattu da gabagaɗi domin mai fansarsa yana raye kuma ya fanshe shi.
Suratul Ma’arij (Sura ta 70 – Matakan Hawan Hawa) kuma tayi magana akan mai karbar tuba ranar kiyama. Amma Suratul Ma’arij ta siffanta wani wawa, wanda ya ke kalle-kalle a ranar nan ga duk wani mai karbar tuba.
Ana sanya su, su gajũna, mai laifi na gũrin dã zai iya yin fansa, daga azãbar rãnar nan, da ɗiyansa,
Da matarsa da ɗan’uwansa.
Da danginsa, mãsu tattarã shi.
Da wanda ke a cikin dũniya duka gabã ɗaya, sa’an nan fansar, ta tsĩrar da shi.
Suratul Ma’arij 70:11-14
Wawaye a cikin suratu Al-Ma’arij yana kallon babu nasara ga wani ya fanshe shi. Yana neman mai fansa wanda zai fanshe shi daga azabar yinin nan – ranar sakamako. ‘Ya’yansa, matarsa, ɗan’uwansa da dukan duniya ba za su iya fanshe shi ba. Ba za su iya fansa ba saboda suna da nasu hukuncin biya.
Ko da ‘mutum nagari’ yana buƙatar fansa
Ayuba mutum ne mai gaskiya, duk da haka ya san yana bukatar mai fansa domin ranar. Ya kasance da gaba gaɗi, duk da wahalarsa, cewa yana da wannan mai fansa. Tun da Taurat ya bayyana cewa biyan kowane zunubi mutuwa ne , mai fansa zai biya da ransa. Ayuba ya san cewa mai fansarsa ‘a ƙarshe zai tsaya bisa duniya’. Wanene ‘mai fansa’ Ayuba? Mutum daya tilo da ya taba mutuwa, amma kuma aka tashe shi ya sake tsayawa a doron kasa shi ne Annabi Isa al Masih (AS). Shi kadai ne wanda zai iya biyan azaba (Mutuwa) amma ‘a karshe ya tsaya a kan kasa’.
Idan mutum mai adalci kamar Ayuba yana bukatar mai fansa don kansa, ni da kai me kuma muke bukatar mai fansa don mu biya mana hakkinmu? Idan mutum mai kyawawan halaye da aka lissafa a cikin Al-Bayyinah da Al-Asr’i yana bukatar mai fansa, mu fa? Kada mu kasance kamar wawan mutumin nan a cikin suratul Ma’arij, wanda ya jira har zuwa ranar lahira ya nemi wanda zai fanshi azabarsa. Yanzu ku fahimci yadda Annabi Isa al Masih PBUH zai iya fanshe ku , kamar yadda Annabi Ayuba ya annabta.
A ƙarshen littafin, Ayuba ya sadu da Ubangiji ( a nan ) kuma an dawo da sa’arsa ( a nan ).