Suratul Jumu’ah aya ta 62 (Jama’a, Jumu’a – Suratul Jumu’ah ) tana gaya mana cewa ranar sallah ga musulmi juma’a ce. Amma Suratul Juma’ah da farko ta ba da ƙalubale – wanda annabi Isa SAW ya yarda da shi a matsayinsa na Masih. Al-Jumu’ah, kafin a ayyana ranar sallah ta zama ranar Juma’a, ta bayyana cewa:
Ka ce: “Yã kũ waɗandasuka tũba (Yahũdu)! Idan kun riya cẽwa kũ ne zãɓaɓɓun Allah bã sauran mutanẽ ba, sai ku yi gũrin mutuwa idan kun kasance mãsu gaskiya.”
Kuma bã zã su yi gũrinta ba har abadã sabõda abin da hannãyen su suka gabãtar. Kuma Allah ne masani ga azzãlumai
Surah 62: 6-7 (Jumu’ah)
Waɗannan ayoyi a cikin suratu Juma’a suna nufin cewa idan mu abokan Allah ne na gaske to ba za mu ji tsoron mutuwa ba, amma tunda su (mu da mu) suna shakkar yadda ayyukanmu suke da kyau muna guje wa mutuwa da tsada. Amma a wannan Juma’a, Rana ta 6 na makonsa na ƙarshe, a matsayinsa na Bayahude, Isa al Masih ya fuskanci wannan ainihin jarrabawar – kuma ya fara da addu’a. Kamar yadda Linjila ya yi bayani game da annabi:
Sai ya ɗauki Bitrus da ‘ya’yan nan na Zabadi biyu, ya fara baƙin ciki da damuwa ƙwarai. 38 Sai ya ce musu, “Raina yana shan wahala matuƙa, har ma kamar in mutu. Ku dakata a nan, ku zauna a faɗake tare da ni.”
39 Da ya ci gaba kaɗan, sai ya fāɗi a ƙasa, ya yi addu’a ya ce, “Ya Ubana, in mai yiwuwa ne, ka ɗauke mini ƙoƙon wahalar nan. Duk da haka dai ba nufina ba, sai naka.” (Matthew 26:37-39)
Kafin mu ci gaba da abubuwan da suka faru a wannan Juma’a, za mu yi bitar abubuwan da suka faru kafin sallar Juma’a. Maƙiyinmu na zahiri, Shaidan, ya shiga Yahuda a rana ta 5 don ya ci amanar Annabi Isa al Masih SAW. Washegari da yamma a rana ta 6 Annabi ya raba jibinsa na ƙarshe tare da sahabbansa (wanda ake kira almajiransa). A wannan abincin, ya bayyana ta wurin misali da koyarwa yadda ya kamata mu ƙaunaci juna da kuma ƙaunar da Allah yake mana. Daidai yadda ya yi haka an kwatanta shi a nan daga Linjila. Sa’an nan kuma ya yi addu’a ga dukan masu bi – wanda za ku iya karantawa a nan . Linjila ya bayyana abin da ya biyo bayan Sallar Juma’a:
Kama a cikin Aljanna
Bayan Yesu ya yi maganan nan, ya fita, shi da almajiransa zuwa hayin Rafin Kidron, inda wani lambu yake, ya kuma shiga da almajiransa.
2 Yahuza ma wanda ya bāshe shi ya san wurin, domin Yesu ya saba haɗuwa da almajiransa a can. 3 Yahuza kuwa bayan ya ɗauko ƙungiyar soja, da waɗansu dogaran Haikali daga manyan firistoci da Farisiyawa, suka zo wurin, riƙe da fitilu, da jiniyoyi, da makamai,
4 Yesu kuwa da ya san duk abin da zai same shi, ya yiwo gaba, ya ce musu, “Wa kuke nema?”
5 Suka amsa masa suka ce,
“Yesu Banazare.” Yesu ya ce musu, “Ni ne.” Yahuza kuwa da ya bāshe shi yana tsaye tare da su. 6 Da Yesu ya ce musu, “Ni ne,” suka ja da baya da baya, har suka fāɗi.
7 Sai ya sāke tambayarsu, “Wa kuke nema?”
Sai ya sāke tambayarsu, “Wa kuke nema?”
8 Yesu ya amsa ya ce, “Ai, na gaya muku, ni ne. In kuwa ni kuke nema, ku bar waɗannan su tafi.” 9 Wannan kuwa domin a cika maganar da ya yi ne cewa, “A cikin waɗanda ka ba ni ban yar da ko ɗaya ba.”
10 Bitrus kuwa da yake yana da takobi, ya zaro ya kai wa bawan babban firist sara, ya ɗauke masa kunnensa na dama. Sunan bawan Malkus.
11 Sai Yesu ya ce wa Bitrus, “Mai da takobinka kube. Ba sai in sha ƙoƙon da Uba ya ba ni in sha ba?”
12 Sai ƙungiyar soja da shugabansu, da dogaran nan na Yahudawa suka kama Yesu, suka ɗaure shi, 13 suka tafi da shi wurin Hanana da fari, don shi surukin Kayafa ne, wanda yake shi ne babban firist a shekaran nan.
Yahaya 18:1-13
Annabi ya tafi lambun da ke bayan Urushalima don yin addu’a. Nan Yahuza ya kawo sojoji su kama shi. Idan muka fuskanci kama za mu iya ƙoƙarin yin faɗa, gudu ko ɓoye. Amma Annabi Isa al Masih SAW bai yi yaki ko gudu ba. A fili ya yarda cewa lallai shi Annabi ne da suke nema. Furcin da ya yi (“Ni ne shi”) ya firgita sojoji kuma abokansa suka tsere. Annabin ya mika wuya ya kama shi kuma aka kai shi gidan Annas don yi masa tambayoyi.
Tambaya ta Farko
Linjila ya rubuta yadda aka yi wa annabi tambayoyi a can:
19Sai babban firist ya tuhumi Yesu a kan almajiransa da kuma koyarwa tasa
20 Yesu ya amsa masa ya ce, “Ai, na yi wa duniya magana a bayyane, na kuma sha koyarwa a majami’u da Haikali inda Yahudawa duka sukan taru. Ban faɗi kome a ɓoye ba. 21 Don me kake tuhumata? Tuhumi waɗanda suka saurare ni a kan abin da na faɗa musu, ai, sun san abin da na faɗa.”
22 Da ya faɗi haka, wani daga cikin dogaran da suke tsaye kusa, ya mari Yesu, ya ce, “Haka za ka amsa wa babban firist?”
23 Yesu ya amsa masa ya ce, “In na faɗi mugun abu to, ka ba da shaida kan haka. In kuwa daidai na faɗa, to, don me za ka mare ni?” 24 Sai Hanana ya aika da shi a ɗaure wurin Kayafa, babban firist.
Yahaya 18:19-24
An aika Annabi Isa al Masih PBUH daga tsohon babban firist zuwa babban firist na waccan shekarar don yi masa tambayoyi na biyu.
Tambaya ta Biyu
A nan za a yi masa tambayoyi a gaban dukan shugabannin. Injil ya rubuta wannan ƙarin tambayoyin:
53 Daga nan suka tafi da Yesu wurin babban firist. Duk manyan firistoci da shugabanni da malaman Attaura suka taru a wurinsa. 54 Bitrus kuma ya bi shi daga nesa nesa, har cikin gidan babban firist ɗin, ya zauna cikin dogaran Haikali, yana jin wuta.
55 To, manyan firistoci da ‘yan majalisa duka suka nemi shaidar da za a tabbatar a kan Yesu, don su samu su kashe shi, amma ba su samu ba. 56Da yawa kam, sun yi masa shaidar zur, amma bakinsu bai zo ɗaya ba.
57 Daga baya kuma waɗansu suka taso, suka yi masa shaidar zur suka ce, 58 “Mun ji ya ce, wai zai rushe Haikalin nan da mutane suka gina, ya gina wani cikin kwana uku, ba kuwa ginin mutum ba.” 59 Duk da haka dai shaida tasu ba ta zo ɗaya ba.
60 Sai babban firist ya miƙe a tsakiyarsu ya tambayi Yesu ya ce, “Ba ka da wata amsa? Shaidar da mutanen nan suke yi a kanka fa?” 61 Amma yana shiru abinsa, bai amsa kome ba.
Sai babban firist ɗin ya sāke tambayarsa, “To, ashe, kai ɗin nan ne Almasihu Ɗan Maɗaukaki?”
62 Yesu ya ce, “Ni ne. Za ku kuwa ga Ɗan Mutum zaune dama ga Mai Iko, yana kuma zuwa cikin gajimare.”
63 Sai babban firist ya kyakketa tufafinsa, ya ce, “Wace shaida kuma za mu nema? 64 Kun dai ji saɓon da ya yi! Me kuka gani?”
Duk suka yanke masa shari’a a kan ya cancanci kisa. 65 Waɗansu ma suka fara tattofa masa yau, suka ɗaure masa idanu, suka bubbuge shi, suna ce masa, “Yi annabci!” Dogaran Haikali kuma suka yi ta marinsa.
Markus 14:53-65
Shugabannin Yahudawa sun yanke wa Annabi Isa al Masih hukuncin kisa. Amma tun da yake Urushalima tana mulkin Roma, Gwamna Romawa ne kawai ya amince da hukuncin kisa. Sai suka kai annabin wurin Gwamnan Romawa Pontius Bilatus. Linjila kuma ta rubuta abin da ya faru a lokaci guda da Yahuda Iskariyoti, wanda ya ci amanarsa.
Menene ya faru da Yahuda maci amana?
Da gari ya waye sai duk manyan firistoci da shugabannin jama’a suka yi shawara a kan Yesu su kashe shi. 2 Sai suka ɗaure shi, suka tafi da shi, suka ba da shi ga mai mulki Bilatus
3 Sa’ad da Yahuza mai bashe shi ya ga an yanke masa hukuncin kisa, sai ya yi nadama, ya mayar wa manyan firistoci da shugabanni da kuɗi azurfa talatin ɗin nan, 4 ya ce, “Na yi zunubi da na ba da marar laifi a kashe shi.”
Suka ce, “Ina ruwanmu? Kai ka jiyo!”
5 Sai ya watsar da kuɗin azurfan nan a Haikali, ya fita, ya je ya rataye kansa.
6 Amma manyan firistoci suka tsince kuɗin suka ce, “Bai halatta mu zuba su a Baitulmalin Haikali ba, don kuɗin ladan kisankai ne.” 7 Sai suka yi shawara, suka sayi filin maginin tukwane da kuɗin don makabartar baƙi. 8 Don haka, har ya zuwa yau, ana kiran filin nan filin jini.
Matiyu 27: 1-8
Isa al Masih ya yi wa Gwamnan Rum tambayoyi
To, sai Yesu ya tsaya a gaban mai mulki, mai mulkin kuma ya tambaye shi, “Ashe, kai ɗin nan kai ne Sarkin Yahudawa?”
Yesu ya ce masa, “Yadda ka faɗa.”
12 Amma da manyan firistoci da shugabanni suka kai ƙararrakinsa, bai ce kome ba. 13 Sai Bilatus ya ce masa, “Ba ka ji yawan maganganun da suke ba da shaida a kanka ba?” 14 Amma bai ba shi wata amsa, ko da ta kalma ɗaya ba, har mai mulki ya yi mamaki ƙwarai.
15 To, a lokacin idi kuwa mai mulki ya saba sakar wa jama’a kowane ɗaurarre guda da suka so. 16 A lokacin kuwa da wani shahararren ɗan sarƙa, mai suna Barabbas. 17 Da suka taru sai Bilatus ya ce musu, “Wa kuke so in sakar muku? Barabbas ko kuwa Yesu da ake kira Almasihu?” 18 Don ya sani saboda hassada ne suka bashe shi.
19 Banda haka kuma, a lokacin da yake zaune a kan gadon shari’a, sai mata tasa ta aiko masa da cewa, “Ka fita daga sha’anin mara laifin nan, don yau na sha wahala ƙwarai a mafarkinsa.”
20 To, sai manyan firistoci da shugabanni suka rarrashi jama’a su zaɓi Barabbas, Yesu kuwa a kashe shi.
21 Sai mai mulki ya sāke ce musu, “Wane ne a cikin biyun nan kuke so in sakar muku?”
Sai suka ce, “Barabbas.”
22 Bilatus ya ce musu, “To, ƙaƙa zan yi da Yesu da ake kira Almasihu?”
Duk sai suka ce, “A gicciye shi!”
23 Duk sai suka ce, “A gicciye shi!”
Amma su sai ƙara ɗaga murya suke ta yi, suna cewa, “A gicciye shi!”
24 Da Bilatus ya ga bai rinjaye su ba, sai dai hargitsi yana shirin tashi, sai ya ɗibi ruwa ya wanke hannunsa a gaban jama’a, ya ce, “Ni kam, na kuɓuta daga alhakin jinin mai adalcin nan. Wannan ruwanku ne.”
25 Sai duk jama’a suka amsa suka ce, “Alhakin jininsa a wuyanmu, mu da ‘ya’yanmu!”
26 Sa’an nan ya sakar musu Barabbas. Bayan ya yi wa Yesu bulala, sai ya ba da shi a gicciye shi.
Matiyu 27: 11-26
gicciye, Mutuwa & Jana’izar Annabi Isa al Masih
Daga nan sai Linjila ya rubuta dalla-dalla yadda aka giciye Annabi Isa al Masih. Ga asusun:
27 Sai sojan mai mulki suka kai Yesu cikin fadar mai mulki, suka tara dukan ƙungiyar soja a kansa. 28 Sai suka tuɓe shi, suka yafa masa wata jar alkyabba. 29 Suka yi wani rawani na ƙaya, suka sa masa a kā, suka danƙa masa sanda a hannunsa na dama, suka kuma durƙusa a gabansa, suna yi masa ba’a suna cewa, “Ranka ya daɗe, Sarkin Yahudawa!” 30 Suka tattofa masa yau, suka karɓe sandan, suka ƙwala masa a ka. 31 Da suka gama yi masa ba’a, sai suka yaye masa alkyabbar, suka sa masa nasa tufafi, suka tafi da shi su gicciye shi.
Gicciyen Yesu
32 Suna tafiya ke nan, sai suka gamu da wani Bakurane, mai suna Saminu. Shi ne suka tilasta wa ya ɗauki gicciyen Yesu. 33 Da suka isa wurin da ake kira Golgota, wato, wurin ƙoƙwan kai, 34 suka miƙa masa ruwan inabi gauraye da wani abu mai ɗaci yă sha, amma da ya ɗanɗana sai ya ƙi sha. 35Da suka gicciye shi, suka rarraba tufafinsa a junansu ta jefa kuri’a. 36 Suka zauna a nan suna tsaronsa. 37 A daidai kansa aka kafa sanarwar laifinsa cewa, “Wannan shi ne Yesu, Sarkin Yahudawa.”
38 Sai kuma aka gicciye ‘yan fashi biyu tare da shi, ɗaya a dama, ɗaya a hagun. 39 Masu wucewa suka yi ta yi masa baƙar magana, suna kaɗa kai, 40 suna cewa, “Kai da za ka rushe Haikalin, ka kuma gina shi a cikin kwana uku, ceci kanka mana! In kai Ɗan Allah ne, to sauko daga gicciyen mana!” 41 Haka kuma manyan firistoci da malaman Attaura da shugabanni suka riƙa yi masa ba’a, suna cewa, 42 “Ya ceci waɗansu, ya kuwa kasa ceton kansa. Ai, Sarkin Isra’ila ne, yă sauko mana daga gicciyen yanzu, mu kuwa mā gaskata da shi. 43 Yā dogara ga Allah, to, Allah ya cece shi mana yanzu, in dai yana sonsa, don ya ce wai shi Ɗan Allah ne.” 44 Har ‘yan fashin nan da aka gicciye su tare ma, su suka zazzage shi kamar waɗancan.
Mutuwar Yesu
45 To, tun daga tsakar rana, duhu ya rufe ƙasa duka, har zuwa ƙarfe uku na yamma. 46 Wajen ƙarfe uku kuma sai Yesu ya ɗaga murya da ƙarfi ya ce, “Eloi, Eloi, lama sabaktāni?” Wato, “Ya Allahna, ya Allahna, don me ka yashe ni?”
47 Da waɗansu na tsaitsayen suka ji haka, sai suka ce, “Mutumin nan na kiran Iliya ne.”
48 Sai nan da nan ɗaya daga cikinsu ya yiwo gudu, ya ɗauko soso ya jiƙa shi da ruwan tsami, ya soka a sanda, ya miƙa masa yă sha. 49 Amma sauran suka ce, “Ku bari mu gani ko Iliya zai zo ya ceci shi.”
50 Sai Yesu ya sāke ɗaga murya da ƙarfi, sa’an nan ya săki ransa.
51 Sai labulen da yake cikin Haikalin ya tsage gida biyu, daga sama har ƙasa. Ƙasa ta yi girgiza, duwatsu kuma suka tsattsage. 52 Aka bubbuɗe kaburbura, tsarkaka da yawa da suke barci kuma suka tashi. 53 Suka firfito daga kaburburan, bayan ya tashi daga matattu, sai suka shiga tsattsarkan birnin, suka bayyana ga mutane da yawa.
54 Sa’ad da jarumin da waɗanda suke tare da shi suna tsaron Yesu suka ga rawar ƙasa da kuma abin da ya auku, sai duk tsoro ya kama su, suka ce, “Hakika wannan Ɗan Allah ne!”
55 Akwai kuma waɗansu mata da yawa a can suna hange daga nesa, waɗanda suka biyo Yesu tun daga ƙasar Galili, suna yi masa hidima. 56 A cikinsu da Maryamu Magadaliya, da Maryamu uwar Yakubu da Yusufu, da kuma uwar ‘ya’yan Zabadi.
Matiyu 27: 27-56
Linjila ya yi bayanin girgizar ƙasa, tsagewar duwatsu, da buɗaɗɗen kaburbura a daidai lokacin da Annabi ya rasu tare da kwatancin suratu Az-Zalzalah (Sura ta 99 – Girgizar ƙasa).
Idan aka girgiza ƙasa, girgizawarta.
Kuma ƙasa ta fitar da kayanta, masu nauyi.
Kuma mutum ya ce “Mẽ neya same ta?”
A rãnar nan, zã ta faɗi lãbãrinta.
cewa Ubangijinka Ya yi umurni zuwa gare ta.
A rãnar nan mutane za su fito dabam-dabam domin a nuna musu ayyukansu.
Suratul 99:1-6 (Az-Zalzalah)
Suratul Az-Zalzalah tana hango ranar sakamako. Bayanin mutuwar Isa al Masih ya yi daidai da Az-Zalzalah a matsayin Alamar cewa mutuwarsa ita ce biyan bukata na wannan ranar mai zuwa .
‘An soke’ a gefensa
Bisharar Yahaya ta rubuta dalla-dalla mai ban sha’awa a cikin gicciye. Yana cewa:
Da yake ran nan ranar shiri ce, don kada a bar jikuna a gicciye ran Asabar (domin wannan Asabar ɗin babbar rana ce), sai Yahudawa suka roƙi Bilatus a karya ƙafafunsu, a kuma ɗauke jikunan. 32 Sai soja suka zo suka karya ƙafafun na farkon nan, da kuma na ɗayan da aka gicciye tare da shi. 33 Amma da suka zo wurin Yesu, suka kuma ga ya riga ya mutu, ba su karya ƙafafunsa ba. 34 Sai dai ɗaya daga cikin sojan nan ya soke shi da mashi a kwiɓi, nan da nan sai ga jini da ruwa suka gudano. 35 Wanda ya gani ɗin kuwa shi ya ba da shaida kan haka, shaida tasa kuwa gaskiya ce, ya kuma san gaskiya yake faɗa, domin ku ma ku ba da gaskiya. 36 Wannan kuwa don a cika Nassi ne cewa, “Ƙashinsa ɗaya ba za a karya ba.” 37 Wani Nassi kuma ya ce, “Za su dubi wanda suka soka.”
Yahaya 19:31-37
Yohanna ya ga sojojin Romawa sun soki gefen Isa al Masih da mashi. Ya fito jini da ruwa sun rabu, wanda ke nuni da cewa annabi ya rasu ne da ciwon zuciya.
Linjila ta rubuta wani abu na ƙarshe a wannan ranar – binnewa.
Jana’izar Yesu
57 Maraice lis sai wani mai arziki ya zo, mutumin Arimatiya, mai suna Yusufu, shi ma almajirin Yesu ne. 58 Ya je wurin Bilatus ya roƙa a ba shi jikin Yesu. Sai Bilatus ya yi umarni a ba shi. 59 Yusufu ya ɗauki jikin, ya sa shi a likkafanin lilin mai tsabta, 60 ya sa shi a wani sabon kabari da ya tanadar wa kansa, wanda ya fafe a jikin dutse. Sai ya mirgina wani babban dutse a bakin kabarin, ya tafi. 61 Maryamu Magadaliya da ɗaya Maryamun suna nan zaune a gaban kabarin.
Matiyu 27:57-61
Rana ta 6 – Barka da Juma’a
Kowace rana a kalandar Yahudawa ta fara ne da faɗuwar rana. Don haka rana ta 6 ta mako ta fara da Manzon Allah yana raba jibinsa na ƙarshe da almajiransa. Ya zuwa karshen ranar, an kama shi, an yi masa shari’a sau da yawa, an gicciye shi, aka soke shi da mashi, aka binne shi. Ana yawan kiran wannan rana da ‘Barka da Juma’a’. Wannan ya ta da tambayar: Ta yaya za a taɓa kiran ranar cin amana, azabtarwa da mutuwar annabi da ‘mai kyau’? Me yasa Jumma’a mai kyau ba ‘Juma’a mara kyau ba?
Wannan babbar tambaya ce da za mu amsa ta ci gaba da lissafin Linjila a cikin ‘yan kwanaki masu zuwa. Amma ana samun ma’ana a cikin tsarin lokaci idan muka lura cewa wannan Juma’a ta kasance a ranar 14 ga Nisan mai tsarki, ranar Idin Ƙetarewa da Yahudawa suka yi hadaya da ɗan rago don ’yantar da su daga mutuwa a Masar shekaru 1500 da suka shige.
Yawancin labaran maza suna ƙarewa a lokacin mutuwarsu, amma Linjila ya ci gaba don mu fahimci dalilin da ya sa za a iya tunanin wannan rana a matsayin Jumma’a mai kyau . Washegari ita ce Asabar – Rana ta 7 .
Amma mu fara komawa zuwa ga Suratul Jumu’ah, mu ci gaba da karatun ayoyin da muka karanta.
Ka ce “Lalle mutuwar nan da kuke gudũ daga gareta, to, lalle ita mai haɗuwa da ku ce sa’an nan kuma anã mayar da kũ zuwa ga masanin fake da bayyane, dõmin Ya bãku lãbãri game da abin da kuka kasance kunã aikatãwa.”
Yã kũ waɗanda suka yi ĩmãni! Idan anyi kirã zuwã ga salla a rãnar Jumu’a, sai ku yi aiki zuwa ga ambaton Allah, kuma ku bar ciniki. Wancan ɗinku ne mafi alhẽri a gare ku idan kun kasance kunã sani.
Surah 62:8-9 (Jumu’ah)
Isa al Masih, yana ɗaukar ƙalubalen Ayat 6 & 7 a cikin suratu al-Jumu’ah, bai guje wa mutuwa ba, amma farawa da addu’a ya fuskanci wannan babbar jarrabawa, wanda ya tabbatar da cewa shi ‘abokin Allah’ ne. Ashe bai dace ba, don tunawa da jaruntakarsa, daga baya aka umurci musulmi da su kebe Juma’a a matsayin ranar sallah a masallaci? Kamar dai Allah baya son mu manta da hidimar annabi!