Suratul An’am (Sura ta 6 – Shanu, Dabbobi) tana gaya mana cewa muna bukatar mu ‘tuba’. Yana cewa
Kuma idan waɗanda suke yin ĩmãni da ãyõyinMu suka jẽ maka, sai ka ce: “Aminci ya tabbata a gareku; Ubangjinku Ya wajabta rahama ga kanSa, cẽwa lalle ne wanda ya aikata aibi da jãhilci daga cikinku, sa’an nan kuma ya tũba daga bãyansa, kuma ya gyãra, to, lalle Shi, Mai gãfara ne, Mai jin ƙai.”
Suratul 6:54 (An’am)
Menene tuba ? Ayoyi da yawa a cikin Suratun Hud (Suratu 11 – Hud) sun gaya mana
“Kuma ku nẽmi gãfara gun Ubangijinku. Sa’an nan ku tũba zuwa gare Shi, Ya jiyar da ku dãɗi, jiyarwa mai kyau zuwa ga ajali ambatacce, kuma Ya bai wa dukkan ma’abucin, girma girmansa. Amma idan kun jũya, to, lalle nĩ, inã tsõron azãbar yini mai girma a kanku
Suratul 11:3 (Hud)“Kuma, ya mutãnena! Ku nẽmi Ubangijinku gãfara, sa’an nan kuma ku tũba zuwa gare Shi, zai saki sama a kanku, tanã mai yawan zubar da ruwa, kuma Ya ƙãra muku wani ƙarfi ga ƙarfinku. Kuma kada ku jũya kunã mãsu laifi.”
Suratul 11:52 (Hud)Kuma zuwa ga Samũdãwa (an aika) ɗan’uwansu Sãlihu. Ya ce: “Ya mutãnena! Ku bauta wa Allah. Bã ku da wani abin bautãwa fãce Shi. Shĩ ne Ya ƙãga halittarku daga ƙasa, kuma Ya sanya ku mãsu yin kyarkyara a cikinta. Sai ku nẽme Shi gãfara, sa’an nan kuma ku tũba zuwa gare Shi. Lalle Ubangijina Makusanci ne Mai karɓãwa.”
Suratul 11:61 (Hud)“Kuma ku nẽmi Ubangijinku gãfara, sa’an nan kuma ku tũba zuwa gare shi. Lalle Ubangijĩna Mai Jin ƙai ne, Mai nũna sõyayya.”
Suratul 11:90 (Hud)
Tuba ita ce ‘kowa zuwa ga’ Allah cikin ikirari. Annabi Yahaya (A.S) yana da abubuwa da yawa da zai ce game da tuba a cikin Linjila da muka duba a nan.
A baya mun ga cewa an kammala Zabur kuma Annabi Malachi (AS) ya yi annabci cewa wani zai zo ya ‘shirya hanya’ . Sai muka ga yadda Linjila ya buxe da bushara da mala’ika Jibrilu (Jibrilu) ya yi na haihuwar Annabi Yahaya (A.S) da Masih (kuma shi daga budurwa).
Annabi Yahaya (SAW) – cikin ruhu da ikon annabi Iliya
Sai Injila (Linjila) ya rubuta cewa bayan haihuwarsa Yahaya (wanda aka fi sani da Yahaya Maibaftisma – SAW):
Sai ɗan yaron [i.e Yahaya ko Yahaya Maibaftisma] ya girma, ya ƙarfafa a ruhu. Ya kuwa zauna a jeji har ranar bayyanarsa ga Isra’ila.
Luke 1:80
Yayin da yake zaune shi kadai a cikin jeji Linjila ya rubuta cewa:
Yahaya kuwa yana saye da tufa ta gashin raƙumi, yana kuma ɗaure da ɗamara ta fata, abincinsa kuwa fara ce da ruwan zuma.
Matiyu 3:4
Karfin ruhin Yahaya (A.S) ya sa shi ya sa tufafin da bai dace ba ya ci naman daji daga cikin jeji. Amma wannan ba kawai saboda ruhunsa ba – har ila yau alama ce mai mahimmanci. Mun ga a ƙarshen Zabur cewa Mai Shirya wanda aka yi alkawarin zuwa zai zo cikin ‘ruhun Iliya’. Iliya ya kasance annabi na farko na Zabur wanda kuma ya zauna ya ci a jeji kuma ya sa:
Suka ce masa, “Ai, wani gargasa ne mai ɗamara ta fata.”
2 Sarakuna 1:8
Don haka sa’ad da Yahaya (A.S) ya rayu kuma ya yi ado kamar yadda ya yi, domin a nuna cewa shi ne Mai shirya mai zuwa wanda aka annabta zai zo cikin Ruhun Iliya. Tufafinsa, da zamansa da cin abinci a jeji alamu ne na nuna ya shigo cikin shirin da Allah ya annabta.
Linjila – an kafa shi da ƙarfi a cikin tarihi
Sai Injil ya gaya mana cewa:
A shekara ta goma sha biyar ta mulkin Kaisar Tibariyas, Buntus Bilatus yana mulkin Yahudiya, Hirudus yana sarautar Galili, ɗan’uwansa Filibus yana sarauta Ituriya da Tarakunitas, Lisaniyas kuma yana sarautar Abiliya, a zamanin da Hanana da Kayafa suke manyan firistoci, Maganar Allah ta zaike wa Yahaya ɗan Zakariya a jeji.
Luka 3:1-2
Wannan magana ta fara hidimar annabci na Yahaya (A.S) kuma tana da matukar muhimmanci tun lokacin da aka fara hidimarsa ta hanyar sanya ta kusa da manyan sarakuna da yawa a tarihi. Ka lura da wannan magana mai yawa game da sarakunan lokacin. Wannan yana ba mu damar bincika ta tarihi da yawa na daidaiton labaran da ke cikin Linjila. Idan ka yi haka, za ka ga cewa Tiberius Kaisar da Fontius Bilatus da Hirudus da Filibus da Lisaniya da Annas da Kayafa dukansu mutane ne da aka san su daga rubuce-rubucen ’yan tarihi na Romawa da Yahudawa. Hatta laƙabi daban-daban waɗanda aka bai wa masu mulki daban-daban (misali ‘gwamna’ na Fontiyus Bilatus, ‘tetrarch’ na Hirudus, da sauransu) an tabbatar da su a tarihi daidai kuma daidai. Wannan yana ba mu damar yin ƙima cewa daga mahangar tarihi zalla, an rubuta wannan abin dogaro.
Tiberius Kaisar ya hau gadon sarautar Daular Roma a shekara ta 14 AZ. Don haka wannan zama shekara ta 15 ta sarautarsa yana nufin cewa Yahaya ya sami saƙon da ya fara a shekara ta 29 CE.
Saƙon Yahaya – Ku tuba kuma ku furta
To mene ne sakonsa? Kamar salon rayuwarsa, saƙonsa mai sauƙi ne amma kai tsaye da ƙarfi. Inji Linjila yana cewa:
A wannan zamani ne Yahaya Maibaftisma ya zo, yana wa’azi a jejin Yahudiya, yana cewa, “Ku tuba, domin Mulkin Sama ya kusato.”
Matiyu 3:1-2
Don haka wani ɓangare na saƙonsa shine shelar gaskiya – cewa Mulkin Sama ya ‘kusa’. Mun ga yadda annabawan Zabur suka yi annabcin zuwan ‘Mulkin Allah’ . Yahya (A.S) yana cewa yana kusa.
Amma mutanen ba za su kasance a shirye don Mulkin ba sai sun ‘tuba’. Hakika, idan ba su ‘tuba’ ba za su rasa wannan Mulkin. Tuba ya fito daga kalmar Helenanci “metanoeo” wanda ke nufin “canza ra’ayi; sake duba; ko kuma, don yin tunani daban.” Amma mene ne za su yi tunani dabam ? Idan muka dubi martani guda biyu da mutane suka yi wa saqon Yahaya (A.S) za mu iya sanin me yake umurni da su tuba daga gare shi. Linjila ya rubuta cewa mutane sun amsa sakonsa da:
Yana yi musu baftisma a Kogin Urdun, suna bayyana zunubansu.
Matiyu 3:6
Kuna iya tunãwa a cikin Littattafai ga ãyõyin Ãdam , yadda Ãdam da Hauwa’u a bãyan sun ci haramun.
suka ɓuya wa Ubangiji Allah cikin itatuwan gonar.
Farawa 3:8
Tun da irin wannan hali na ɓoye zunubanmu da yin riya cewa ba mu aikata su ba abu ne na halitta a gare mu. Furta da tuba daga zunubanmu kusan ba zai yiwu mu yi ba. Mun gani a cikin Alamar Dan Budurwa cewa Dawud (SAW) da Muhammadu (SAW) za su yi furuci da zunubansu. Wannan yana da wuya a gare mu mu yi domin yana nuna mana laifi da kunya – za mu gwammace mu yi wani abu sai wannan. Amma wannan shi ne abin da Yahaya (SAW) ya yi wa’azi da mutane suke bukata su yi don su shirya kansu don Mulkin Allah mai zuwa.
Gargadi ga malaman addini da ba za su tuba ba
Kuma da gaske wasu sun yi haka, amma ba duka sun yarda da kuma furta zunubansu da gaske ba. Inji Linjila yana cewa:
Amma da Yahaya ya ga Farisiyawa da Sadukiyawa da yawa, sun taho domin a yi musu baftisma, sai ya ce musu, “Ku macizai! Wa ya gargaɗe ku, ku guje wa fushin nan mai zuwa? Ku yi aikin da zai nuna tubarku. Kada kuwa ku ɗauka a ranku cewa, Ibrahim ne ubanku, domin ina gaya muku, Allah yana da ikon ya halitta wa Ibrahim ‘ya’ya da duwatsun nan. Koyanzu ma an ɗora bakin gatari a gindin bishiya. Saboda haka duk bishiyar da bata bada ‘ya’ya masu kyau ba, sai a sare ta a jefa a wuta.
Matiyu 3: 7-10
Farisawa da Sadukiyawa su ne malaman Shari’ar Musa . Su ne suka fi kowa addini kuma suka yi aiki tuƙuru wajen kiyaye dukan farillai (sallah, azumi, hadaya da sauransu) waɗanda Shari’a ta umarta. Kowa ya dauka cewa wadannan shuwagabanni da dukkan karatunsu na addini da kokarinsu Allah ya yarda da su . Amma Annabi Yahaya (A.S) ya kira su ‘ya’yan macizai, ya kuma gargade su game da hukuncin wuta mai zuwa! Me yasa? Domin ta wajen ƙin ‘ba da ’ya’ya daidai da tuba’ hakan ya nuna cewa ba su tuba da gaske ba. Ba su faɗi zunubinsu ba amma suna amfani da ayyukansu na addini don su ɓoye zunubansu. Kuma abin da suka gada na addini daga Annabi Ibrahim (A.S), duk da cewa yana da kyau, ya sanya su girman kai maimakon su tuba.
Ikirarin Dawud ya zama misalinmu
Don haka za mu iya gani daga gargaɗin Yahaya cewa tuba da ikirari na zunubi suna da muhimmanci. Hakika, idan ba tare da shi ba, ba za mu shiga Mulkin Allah ba. Kuma daga waɗannan gargaɗin ga Farisawa da Sadukiyawa na lokacin, za mu iya ganin yadda yake da sauƙi kuma na halitta ne mu ɓoye zunubanmu cikin addini. To ni da kai fa? Wannan gargadi ne a gare mu cewa mu ma ba ma taurin kai mu ki tuba. Maimakon mu ba da uzuri a kan laifukanmu, mu yi kamar ba mu aikata zunubi ba, ko boye su, sai mu yi koyi da Dawud (AS) wanda a lokacin da ya fuskanci zunubinsa ya yi addu’a a Zabur kamar haka:
Ka yi mini jinƙai, ya Allah, Sabili da madawwamiyar ƙaunarka.
Ka shafe zunubaina, Saboda jinƙanka mai girma!
Ka wanke muguntata sarai, Ka tsarkake ni daga zunubina!Na gane laifina, Kullum ina sane da zunubina.
Na yi maka zunubi, kai kaɗai na yi wa, Na kuwa aikata mugunta a gare ka.
Daidai ne shari’ar da ka yi mini, Daidai ne ka hukunta ni.
Mugu ne ni tun lokacin da aka haife ni, Mai zunubi ne ni tun daga ranar da aka haife ni.
Amintacciyar zuciya ita kake so, Ka cika tunanina da hikimarka.Ka kawar da zunubina, zan kuwa tsarkaka, Ka wanke ni, zan kuwa fi auduga fari.
Bari in ji sowa ta farin ciki da murna. Ko da yake ka ragargaza ni, Ka kakkarya ni, duk da haka zan sāke yin murna.
Ka kawar da fuskarka daga zunubaina,Ka shafe duk muguntata.Ka halitta tsarkakakkiyar zuciya a cikina, ya Allah, Ka sa sabon halin biyayya a cikina.
Kada ka kore ni daga gabanka, Kada ka ɗauke mini Ruhunka Mai Tsarki.
Ka sāke mayar mini da farin ciki na cetonka, Ka ƙarfafa ni da zuciya ta biyayya.Zabura 51: 1-12
‘Ya’yan itãcen Tuba
Tare da ikirari da tuba ya zo da tsammanin rayuwa daban. Mutanen sun tambayi Yahaya (A.S) yadda za su nuna amfanin tubarsu kuma haka Linjila ya rubuta wannan tattaunawa:
“Sai taron suka tambaye shi suka ce, “Me za mu yi ke nan?”
Ya amsa musu ya ce, “Duk mai taguwa biyu, ya raba da marar ita, mai abinci ma haka.”
Masu karɓar haraji ma suka zo a yi musu baftisma, suka ce masa, “Malam, me za mu yi?”
“Ya ce musu, “Kada ku karɓi fiye da abin da aka umarce ku.”
Waɗansu soja ma suka tambaye shi, “To, mu fa, me za mu yi?”
Sai ya ce musu, “Kada ku yi wa kowa ƙwace ko ƙazafi. Ku dai dangana da albashinku.”
Luka 3:10-14
Yahya ne Masih?
Saboda karfin sakonsa, mutane da yawa suna tunanin ko shi ma Masih ne? Ga yadda Injila ya rubuta wannan tattaunawa:
Da yake mutane duk sun zaƙu, kowa yana wuswasi a ransa a game da Yahaya, ko watakila shi ne Almasihu, sai Yahaya ya amsa wa dukansu ya ce, “Ni kam, da ruwa nake yi muku baftisma, amma wani yana zuwa wanda ya fi ni girma, wanda ko maɓallin takalminsa ma ban isa in ɓalle ba. Shi ne zai yi muku baftisma da Ruhu Mai Tsarki, da kuma wuta. Ƙwaryar shiƙarsa tana hannunsa, zai kuwa share masussukarsa sarai sarai, ya taro alkama ya sa a rumbunsa, amma ɓuntun sai ya ƙone shi a wuta marar mutuwa.” Ta haka, da waɗansu gargaɗi masu yawa, Yahaya ya yi wa jama’a bishara.
Luka 3:15-18
Kammalawa
Annabi Yahaya (SAW) ya zo ne domin ya shirya mutane domin su kasance cikin shiri don Mulkin Allah. Amma bai shirya su ta wurin ba su ƙarin Doka ba, amma ya kira su su tuba daga zunubansu kuma su furta zunubansu. A gaskiya ma, wannan yana da wuya a yi fiye da bin ƙa’idodi masu yawa tun da yana nuna kunya da laifinmu. Kuma shugabannin addini na wancan lokacin ne suka kasa kawo kansu su tuba da furta zunubansu. Maimakon haka, sun yi amfani da addininsu don su ɓoye zunubansu. Amma saboda zaɓen da suka yi ba su shirya ba su karɓi Masih kuma su fahimci Mulkin Allah lokacin da ya zo da saƙonsa. Wannan gargadi na Yahaya (A.S) ya dace da mu a yau. Ya bukaci mu tuba daga zunubanmu kuma mu furta su. Za mu iya?