Me yasa wurin Al-Aqsa ( Al-Masjid al-‘Aqṣā ko Bayt al-Maqdis ) da ginshiki na dutse ( Qubbat al-Sakhrah ) a Urushalima ke da na musamman? Abubuwa masu tsarki da yawa sun faru a wurin, amma kaɗan ne suka san abin da ya faru da annabi Isa al Masih PBUH.
Domin fahimtar kalubalen da Annabi Isa al Masih (AS) ya fuskanta a Urushalima, muna kwatanta shi da kalubalen Annabi Muhammad SAW a Makkah. Suratul Fat’h (Sura ta Arba’in da takwas (48) – Nasara) ta ce game da Kuraishawa waɗanda suka tsare hanyar shiga Ka’aba.
Sũ ne waɗanda suka kãfirta kuma suka kange ku daga Masallacin Harami, da hadaya tanã tsare (sun hana ta) ta isa ga wurinta. Kuma bã dõmin waɗansu maza mũminai da waɗansu mãtã mũminai ba ba ku sansu ba ku tãkã su har wani aibi ya sãme ku daga gare su, bã da sani ba, (dã Allah Yã yi muku iznin yãƙi), dõmin Allah Ya shigar da wanda Yake so a cikin rahamarSa. Da (mũminai) sun tsabbace dã Mun azabtar da waɗanda suka kãfirta daga gare su da azãba mai raɗiɗi.
Suratul 48:25 (Fat’h)
Kuraishawa sun hana Manzon Allah SAW da mabiyansa shigo Masallacin Harami da wurin hadaya a Makka. A Haikali mai tsarki da wurin hadaya a Urushalima, wani abu makamancin haka ya faru a lokacin Isa al Masih PBUH. Shugabannin addinan sun ƙirƙiro tsarin saye da sayar da dabbobin hadaya, suna bukatar musanya kuɗi ga masu ibada da suke zuwa daga nesa. Wannan ya hana bauta ta gaskiya a Haikali. Amma an gina Haikali domin a sanar da Ubangiji a cikin al’ummai, kada ku ɓoye shi daga gare su. Isa al Masih (A.S) ya ci gaba da gyara lamarin, wanda ya sa ya fuskanci kalubalen kafirai wanda aka ruwaito a cikin suratul Taghabun (Suratu 64 – Mutual Disillusion).
Annabi ya shiga Urushalima a daidai ranar da aka annabta shekaru ɗaruruwan da suka gabata, yana bayyana kansa a matsayin Masih kuma haske ga al’ummai. Wannan kwanan wata, a kalandar Yahudawa, ita ce Lahadi, tara (9) ga Nisan, rana ta daya ta mako mai tsarki. Saboda ƙa’idodi a Taurat, washegari, goma (10 ga )Nisan, rana ce ta musamman a kalandar Yahudawa. Tun kafin nan, Attaura ta ba mu labarin Annabi Musa (A.S) ya shirya annoba ta ta goma (10) a kan Fir’auna:
Ubangiji ya ce wa Musa da Haruna cikin ƙasar Masar, wannan wata zai zama wata na farko a shekara a gare su. A faɗa wa dukan taron Isra’ilawa cewa, “A rana ta goma ga watan nan, kowane namiji ya ɗauki ɗan rago ko ɗan akuya daga cikin garke domin iyalinsa, dabba ɗaya domin kowane gida.
Fitowa 12:1-3
Ƙayyadaddun kwanan wata tare da takamaiman wuri
A lokacin, Nisan shine watan farko na shekarar Yahudawa. Kowace ranar goma (10) ga Nisan tun daga Annabi Musa, kowane iyalin Yahudawa za su zaɓi ɗan rago don Idin Ƙetarewa mai zuwa . A ranar ne kawai za a iya yi . A zamanin Annabi Isa al Masih, Yahudawa suka zaɓi ‘yan raguna na Idin Ƙetarewa a cikin Haikalinsu a Urushalima – a daidai wurin da aka gwada shekaru 2000 kafin Annabi Ibrahim (SAW) a cikin hadayar ɗansa . A yau, wannan shine wurin da Masallacin Al-Aqsa yake da kuma Ginshiki na Dutse .
A wani wuri na musamman, a wata takamaiman rana ta shekara ta Yahudawa, Yahudawa za su zaɓi ɗan rago na Idin Ƙetarewa ga kowane iyali. Kamar yadda za ku yi tunanin, yawan mutane da dabbobi da hayaniyar sayayya, da harsuna da yawa da ake magana za su sa Haikali a ranar goma (10) ga Nisan ya zama kamar kasuwa mai taurin kai. Linjila ta rubuta abin da Annabi Isa al Masih ya yi a wannan rana. Sa’ad da nassin ya yi nuni ga ‘rana ta gaba’ wannan ita ce ranar da sarautarsa ya shiga Urushalima , goma (10 )ga Nisan. Wannan ita ce ranar da aka zaɓi ‘yan raguna na Idin Ƙetarewa a Haikali.
11 Sai ya shiga Urushalima, ya shiga Haikalin. Da dai ya dudduba kome, da yake magariba ta yi, ya fita ya tafi Betanya tare da goma sha biyun nan.
12 Kashegari (watau Nisan 10) da suka tashi daga Betanya,…15 Suka iso Urushalima. Ya shiga Haikalin ya fara korar masu saye da sayarwa daga ciki, ya kuma birkice teburorin ‘yan canjin kuɗi da kujerun masu sayar da tattabarai, 16 ya kuma hana kowa ratsa Haikalin ɗauke da wani abu. 17 Sai ya yi musu gargaɗi ya ce, “Ashe, ba a rubuce yake ba cewa, ‘Za a kira masujadata ɗakin addu’a na dukkan al’ummai’? Amma ku kun maishe shi kogon ‘yan fashi.”
Markus 11:11-17
Ayyukan Isa a cikin Haikali
A matakin ɗan adam, annabi Isa al Masih ya shiga Haikali a ranar Litinin (Ranar ta biyu na mako mai tsarki), goma (10) ga Nisan, kuma ya dakatar da ayyukan kasuwanci. Saye da siyarwa ya haifar da shingen addu’a zuwa sama, musamman ga sauran al’ummai. Annabin haske ne ga waɗannan al’ummai, saboda haka ya karya shingen da ke tsakanin duniya da sama ta wajen daina kasuwanci. Amma wani abu da ba a gani ya faru a lokaci guda. Za mu iya fahimtar hakan daga taken da Annabi Yahya (A.S) ya ba Isa al Masih. Da yake sanar da shi Annabi Yahya ya ce:
Kashegari Yahaya ya tsinkayo Yesu na nufo shi, sai ya ce, “Kun ga, ga Ɗan Rago na Allah, wanda zai ɗauke zunubin duniya!
Yahaya 1:29
Annabi Isa al Masih shine ‘Dan Rago na Allah’. A cikin hadayar Ibrahim , Allah shi ne ya zaba wa Ibrahim rago a madadin dansa ta hanyar kama shi a cikin daji. Wannan ne ya sa a yau muke bikin Idin Al-Adha. Haikali ya kasance a wannan wurin , inda al-Aqsa da ginshiki na dutse suke a yau. Lokacin da Annabi Isa al Masih ya shiga Haikali a ranar goma (10) ga Nisan, Allah ya zaɓe shi a matsayin Ɗan Rago na Idin Ƙetarewa . Dole ne ya kasance a cikin Haikali a daidai wannan rana don a zaɓa shi – kuma ya kasance.
Manufar Isa a matsayin Ɗan Rago na Idin Ƙetarewa
Mai ya sa aka zaɓe shi ɗan ragon Idin Ƙetarewa? Koyarwar Isa ta ba da amsar. Ya ce: ‘Gidana za a kira shi gidan addu’a ga dukan al’ummai, ya ambaton Annabi Ishaya (AS). Ga cikakken nassi (abin da annabi ya yi magana da ja).
Ubangiji ya ce wa baƙin da suka bi shi,
don su yi masa hidima,…ya kuma cika alkawarinsa da aminci —
7 “Zan kai ku tsattsarkan dutsena,
in sa ku yi murna a masujadata.
Hadayunku na ƙonawa da sadakokinku
za su zama abin karɓa a bagadena.
Za a kira Haikalina
wurin yin addu’a na dukan jama’a.”Ishaya 56:6-7
Dutsen ‘Mai Tsarki’ shi ne Dutsen Moriah , inda Annabi Ibrahim (A.S) ya yi hadaya da ragon a madadin dansa. ‘Gidan na addu’a’ shi ne Haikali da Isa al Masih ya shiga a ranar goma (10) ga Nisan. A wurin Yahudawa, wurin da aka yi bikin da ranar bikin ya haɗa hadayar Ibrahim da Idin Ƙetarewa na Musa . Duk da haka, Yahudawa ne kadai za su iya yin hadaya a Haikali kuma su yi Idin Ƙetarewa. Amma Ishaya ya rubuta cewa ‘baƙi’ (waɗanda ba Yahudawa ba) wata rana za su ga cewa ‘za a karɓi hadayunsu da hadayunsu na ƙonawa’. Da ya ambaton annabi Ishaya, Isa ya ba da sanarwar cewa aikinsa zai sami karɓu ga waɗanda ba Yahudawa ba. A wannan lokacin bai bayyana yadda zai yi haka ba. Yayin da muka ci gaba da labarin za mu fahimci cewa Allah ya yi niyya ya albarkace ni da kai
Kwanaki masu zuwa a cikin Mako Mai Tsarki
Bayan da Yahudawa suka zaɓi ragunansu a ranar 10 ga Nisan, ƙa’idodin da ke cikin Taurat sun umurce su da:
Za ku turke dabbar har rana ta goma sha huɗu ga wata, wato sa’ad da dukan taron jama’ar Isra’ila za su yanka ragunansu da maraice.
Fitowa 12:6
Bayan Idin Ƙetarewa na farko a lokacin annabi Musa, Yahudawa suna yi hadaya da raguna na Idin Ƙetarewa kowace ranar goma sha hudu(14) ga Nisan. Mun ƙara ‘kula da raguna’ da hadayarsu ga ƙa’idodin Taurat a lokacin mako. A cikin kasan rabin lokaci, mun kara ayyukan ma’aiki na Rana ta biyu na mako. Wannan ya haɗa da tsarkakewarsa na Haikali da zaɓensa a matsayin ɗan rago na Idin Ƙetarewa na Allah.
Lokacin da Annabi Isa al Masih (A.S) ya shiga kuma ya tsarkake Haikali, wannan kuma ya yi tasiri a matakin dan Adam. Injil ya ci gaba da cewa:
Da manyan firistoci da malaman Attaura suka ji wannan magana suka kuma nemi hanyar hallaka shi, saboda sun tsorata da shi, don duk jama’a na mamaki da koyarwa tasa.
Markus 11:18
A cikin tsarkakewar Haikali, shugabannin Yahudawa suka nufa su kashe shi. Suka fara da fuskantar Annabi. Linjila ya ba da labarin cewa washegari…
Suka koma Urushalima. Yana zaga cikin Haikalin sai manyan firistoci, da malaman Attaura, da shugabannin jama’a suka zo wurinsa, suka ce masa, “Da wane izni kake yin waɗannan abubuwa, ko kuwa wa ya ba ka iznin yin haka?”
Markus 11:27-28
Suratu at-Taghabun tana tunatar da mu cewa irin wannan kalubale an yi wa Annabawa a wancan lokacin.
Shin, babban lãbãri bai je muku ba na waɗanda suka kãfirta daga gabãni, sai suka ɗanɗani uƙũbar al’amarinsu kuma sunã da wata azãba mai raɗaɗi?
Wancan sabõda lalle su Manzanninsu sun kasance sunã jẽ musu da hujjõji bayyanannu, sai suka ce: “Ashe, wasu mutane za su shiryar da mũ?” Sai suka kãfirta kuma suka jũya bãya, kuma Allah Ya wadãtu (daga gare su). Kuma Allah wadãtacce ne, Gõdadde.
Waɗanda suka kãfirta sun riya cẽwa bã zã a tãyar da su ba. Ka ce: “Ni, inã rantsuwa da Ubangijĩna. Lalle zã a tãyar da ku haƙĩƙatan, sa’an nan kuma lalle anã bã ku lãbãri game da abin da kuka aikata. Kuma wannan ga Allah mai sauƙi ne.”
Suratul 64:5-7 (At-Taghabun)
Isa al Masih A.S, dole ne ya tabbatar da ikonsa da gwaji mafi wuya, wanda kafirai ke kalubalantar annabawa akai-akai da shi, kamar yadda Suratu at-Taghabun ta fada. Wannan zai zama Alamar bayyanannen da ke nuna cewa annabin ba wai kawai yana aiki ne daga ikon ‘mutum kawai’ ba. Kamar yadda at-Taghabun ya bayyana, za a ta da gwajin daga matattu. Amma da farko, wasu ƴan abubuwan da suka faru dole ne su bayyana wannan mako mai kaddara.
Mun bin yadda makircin hukuma, da ayyukan Annabi, da hukunce-hukuncen Taurat suka hadu wuri guda yayin da muke kallon abubuwan da suka faru a rana ta uku da ta hudu na gaba .