Kwanan nan na sami abin da nake tsammani babbar tambaya ce:
Barka dai, za ka iya fayyace dalilin da ya sa aka samu a wani cewar Luka, in ji Yahaya a cikin Injila? Dangane da fahimtar kalmar bisa ga ma’anar asusun da mutumin ya yi wahayi zuwa gare shi bisa fahimtarsa.
Don haka, ina sha’awar Linjila (s) a bisa ga Annabi Isa (AS) amma “ba bisa ga Luka, Yohanna, da sauransu ba. Idan kana da kwafin, zan yi farin cikin samun ta daga wurinka.
Na ga ya dace in ba da amsa mai zurfi. Bari mu yi tunani game da tambayar har ma mu sake yin magana kaɗan.
Menene ma’anar kalmar ‘Linjila’?
Akwai littattafan Bishara guda huɗu a cikin Sabon Alkawari na al Kitab: Matta, Markus, Luka da Yahaya. Menene ma’anar waɗannan ‘bisa ga’ waɗannan marubuta daban-daban? Shin yana nufin akwai bishara daban-daban guda huɗu (ko Linjila)? Shin sun bambanta da ‘Linjilar Yesu’? Shin yana nufin waɗannan labaran ne ‘wahayi daga wannan mutumin ga fahimtarsa’?
Yana da sauƙi tare da tambayoyi irin wannan don watsar da tunani mai zurfi saboda tunaninmu da muka riga muka yi. Amma don samun amsa ta tsari, kuma ta hanyar ilimi, muna buƙatar fahimtar kalmar ‘Bishara’ (ko ‘Injil’). A cikin Hellenanci na asali (wannan shine ainihin harshen Sabon Alkawari duba nan don cikakkun bayanai) kalmar Bishara ita ce εὐαγγελίου (lafazi : euangeliou ). Wannan kalmar tana nufin ‘saƙon bishara’. Mun san hakan ta wurin ganin yadda aka yi amfani da shi a cikin tsohon tarihi. An rubuta Tsohon Alkawari (Taurat & Zabur) da Ibrananci (duba nan don cikakkun bayanai).
Ibrananci zuwa Girkanci, da kuma ‘εὐαγγελίου’
Amma kusan dari biyu (200) BC – kafin Sabon Alkawari – domin duniyar wancan lokacin tana zama mai yaren Hellenanci, malaman Yahudawa na lokacin suka yi fassarar Tsohon Alkawari daga Ibrananci zuwa Hellenanci. Ana kiran wannan fassarar Septuagint (duba nan don cikakkun bayanai akan Septuagint daga wani gidan yanar gizona). Daga Septuagint, zamu iya fahimtar yadda aka yi amfani da kalmomin Helenanci a wancan lokacin (watau dari biyu (200) BC). Don haka ga nassi daga Tsohon Alkawari inda aka yi amfani da εὐαγγελίου (‘bisharar’) a cikin Septuagint.
Amma Dawuda ya ce wa Rekab da Ba’ana, ‘ya’yan Rimmon, mutumin Biyerot, “Na rantse da Ubangiji wanda ya fanshe ni daga kowace masifa, sa’ad da wani ya kawo mini labari cewa, ‘Saul ya mutu,’ mutumin ya yi tsammani albishir ne ya kawo mini, sai na kama shi na kashe shi a Ziklag. Ladan da na ba shi ke nan saboda labarinsa.
2 Sama’ila 4:9-10
Wannan sashe ne lokacin da Sarki Dauda (Dawood) yake magana game da yadda wani ya kawo labarin mutuwar maƙiyinsa yana tunanin zai zama albishir ga sarki. An fassara wannan kalmar ‘labari mai daɗi’ εὐαγγελίου a cikin Septuagint na Hellenanci na dari biyu (200) BC. Don haka wannan yana nufin cewa εὐαγγελίου a Helenanci yana nufin ‘bisharar’.
Amma εὐαγγελίου kuma yana nufin littafin tarihi ko takarda da ke ɗauke da ‘bisharar’. Misali, Justin Shahidai ya kasance farkon mabiyin Linjila (zai kasance daidai da ‘majidi’ ga sahabban Manzon Allah (SAW)) kuma babban marubuci. Ya yi amfani da εὐαγγελίου ta wannan hanya lokacin da ya rubuta “… amma kuma a cikin bishara an rubuta cewa ya ce…” (Justin Martyr, Tattaunawa da Trypho, 100). Anan ana amfani da kalmar ‘albishir’ don nuna littafi.
A cikin taken ‘Linjila bisa ga…’ kalmar εὐαγγελίου (Linjila) tana da ma’anar farko ta kalmar, yayin da kuma tana ba da ma’ana ta biyu. ‘Linjila bisa ga Matta’ tana nufin bisharar da Matta ya rubuta a rubuce.
‘Bishara’ idan aka kwatanta da ‘Labarai’
Yanzu kalmar ‘labarai’ a yau tana da ma’ana biyu iri ɗaya. ‘Labarai’ a ma’anarsa ta farko tana nufin abubuwa masu ban mamaki da ke faruwa kamar yunwa ko yaƙi. Koyaya, tana iya komawa ga hukumomi kamar BBC, Al-Jazeera ko CNN waɗanda ke ba da rahoton waɗannan abubuwan ‘labarai’ gare mu.
Yayin da nake rubuta wannan, yakin basasa a Siriya yana ba da labarai da yawa. Kuma zai zama al’ada a ce “Zan saurari Labaran BBC kan Siriya”. ‘Labarai’ a cikin wannan jumla tana nufin farko ga abubuwan da suka faru amma har da hukumar da ke ba da rahoton abubuwan da suka faru. Amma BBC ba ita ce ta samar da labarai ba, kuma ba labarin BBC ba ne – game da abin ban mamaki ne. Mai sauraron da ke son a sanar da shi labarin wani labari na iya sauraron rahotannin labarai da yawa daga hukumomi da yawa don samun cikakkiyar hangen nesa gaba ɗaya – duk game da taron labarai iri ɗaya.
Hakazalika, Linjila game da Isa al Masih – Isa (A.S). Shi ne abin da aka mayar da hankali a kan labarai kuma akwai Linjila guda ɗaya kawai. Ka lura da yadda Markus ya fara littafinsa
Farkon bisharar Yesu Almasihu,
Markus 1:1
Akwai bishara ɗaya kuma game da Yesu (Isa – A.S) kuma yana da saƙo ɗaya, amma Markus ya rubuta wannan saƙon a cikin wani littafi – Linjila.
Linjila – kamar hadisai
Hakanan zaka iya tunanin hakan ta fuskar hadisi. Akwai hadisai na waki’a guda da suka zo ta isnadi daban-daban ko kuma sarkokin maruwaita. Lamarin abu daya ne amma jerin ‘yan jarida na iya bambanta. Lamarin ko maganar hadisin ba wai akan maruwaita ba ne – a kan wani abu ne da Annabi Muhammad (SAW) ya fada ko ya yi. Linjila daidai suke da ita sai dai sarkar isnadi mahaɗa ɗaya ce kawai.
Idan ka yarda da ka’ida cewa Isnadi (bayan yin binciken da ya dace da malamai irin su Bhukari da Muslim suka yi) zai iya bayar da rahoton magana da ayyukan Annabi Muhammad (SAW) daidai, ko da kuwa za a iya samun isnadi daban-daban ta hanyar riwayoyi daban-daban da za su koma waki’a guda, me ya sa zai yi wuya a yarda da mahadi daya ko mai riwaya mai tsawo ‘Isnad’ na marubutan bishara? Ka’ida daya ce amma sakar isnadi ya fi guntu kuma ya fi tabbata a fili tun da an rubuta ta ba da dadewa ba bayan waki’ar, ba ’yan shekaru kadan ba kamar yadda malaman Bukhari da Muslim suka yi a lokacin da suka rubuta isnadi na baka na zamaninsu.
Allah ya hure Marubuta Linjila
Kuma Isa al Masih (A.S) ya yi wa marubutan waɗannan bishara alkawarin cewa abin da suka rubuta zai samu wahayi daga Allah – rubutun ba daga hurarsu na ɗan adam ba ne. Ya faɗi haka duka a cikin Linjila da AlKur’ani
“Duk wannan na faɗa muku ne tun muna tare. Amma Mai Taimako, Ruhu Mai Tsarki, wanda Uba zai aiko da sunana, shi ne zai koya muku kome, ya kuma tuna muku duk abin da na faɗa muku.
Yahaya 14:25-26
“Kuma a lõkacin da Na yi wahayi zuwa ga Hawãriyãwa cewa ku yi ĩmãni da Ni, kuma da ManzoNa. Suka ce: “Mun yi ĩmãni, kuma ka shaida da cewa lalle mu, mãsu sallamãwa ne.”
Suratul 5:111 – Tebur
Don haka rubuce-rubucen da suka yi – bisharar da muke da ita a yau – ba su yi wahayi zuwa gare su ba. Allah ne ya yi musu wahayi don haka sun cancanci a kula sosai. Linjilar Matta, Markus, Luka da Yohanna sun kasance (tun da aka rubuta su a ƙarni na farko) bisharar Yesu – su ne masu ba da rahoto. Ka karanta rubuce-rubucensu don karanta saƙon Yesu (Isa – A.S) kuma ka fahimci ‘Bishara’ da yake koyarwa.