Menene dukkanmu muke bukata a wurin Allah? Akwai amsoshi da yawa ga wannan tambayar, amma Alamar Adamu yana tunatar da mu cewa bukatarmu ta farko kuma mafi girma ita ce adalci. A nan ne muka sami Kalmomin da aka yi mana kai tsaye (Dan Adam).
Yã ɗiyan Ãdam! Lalle ne Mun saukar da wata tufa a kanku, tanã rufe muku al’aurarku, kuma da ƙawã. Kuma tufar taƙawa wancan ce mafi alhẽri. Wancan daga ãyõyin Allah ne, tsammãninsu sunã tunãwa!
Suratul 7:26 (A’araf)
To menene ‘adalci’? Attaura (a cikin Maimaitawar Shari’a 32:4) ya gaya mana game da Allah cewa
Gama zan yi shelar sunan Ubangiji,.
Maimaitawar Shari’a 32:3-4
In yabi girman Allahnmu!
Shi Dutse ne, aikinsa kuma cikakke ne,
Gama dukan hanyoyinsa masu adalci ne.
Allah mai aminci ne, babu rashin gaskiya a gare shi,,
Shi mai adalci ne, nagari ne kuma.
Wannan shine hoton Adalcin Allah da aka bayar a cikin Attaura. Adalci yana nufin mutum cikakke ne; cewa duk (ba kawai wasu or mafi amma dukan) hanyoyin mutum daidai ne, wanda ya aikata babu (ba ma kadan ba) kuskure; wancan ya mike. Wannan shine adalci kuma haka Attaura ta siffanta Allah. Amma me ya sa muke bukatar adalci? Mun tsallake zuwa wani sashe a cikin Zabur don ba da amsa. A cikin Zabura 15 (Dawood ne ya rubuta) mun karanta cewa:
Wane ne zai iya zama cikin Haikalinka?
Wa zai iya tsayawa a Sihiyona, wato tudunka tsattsarka?Zabura 15
2Sai dai mutumin da yake biyayya ga Allah da kowane abu,
Yana kuwa aikata abin da yake daidai,
Wanda yake faɗar gaskiya da zuciya ɗaya,
3Wanda kuma ba ya ɓāta sunan waɗansu.
Ba ya zargin abokansa,
Ba ya kuwa baza jita-jita a kan maƙwabtansa.
4Yakan raina waɗanda Allah ya ƙi su,
Amma yana girmama waɗanda suke yi wa Ubangiji biyayya,
Kullum yana cika alkawaran da ya yi ko ta halin ƙaƙa,
5Yana ba da rance ba ruwa,
Ba ya karɓar hanci don ya yi shaidar zur a kan marar laifi.Wanda ya aikata waɗannan abubuwa ba zai taɓa fāɗuwa ba
Idan aka tambayi wanene zai iya rayuwa a kan dutsen Allah mai tsarki, wannan wata hanya ce ta tambayar wanene zai kasance tare da Allah a Aljanna? Kuma muna iya gani daga amsar cewa, wanda ba shi da aibu kuma ‘.adalci(v2) – wannan mutumin zai iya shiga Aljanna don ya kasance tare da Allah. Shi ya sa muke bukatar adalci. Adalci ana bukatar zama tare da Allah tunda Shi cikakke ne.
Yanzu duba Alamar Ibrahim (AS) ta biyu. Danna nan don buɗe nassi daga Littattafai. Mun gani a cikin karatu daga Attaura da Kur’ani cewa Ibrahim (A.S) ya bi ‘hanyarsa’ (Suratu 37:83) kuma ta yin haka ya sami ‘adalci’ (Farawa 15:6) – ainihin abin da Alamar ta nuna. na Adamu ya gaya mana muna bukata. Don haka muhimmiyar tambaya a gare mu ita ce: Ta yaya ya same shi?
Sau da yawa ina tunanin cewa ina samun adalci a daya daga cikin hanyoyi biyu. A hanya ta farko (a tunanina) Ina samun adalci ta wurin gaskatawa ko yarda da zama na Allah. Na yi imani da Allah. Kuma a goyan bayan wannan tunanin, Ibrahim (A.S) bai ‘gaskanta Ubangiji’ a Farawa 15:6 ba? Amma da ƙarin tunani na gane cewa wannan ba ya nufin shi kawai yi imani da wanzuwar Allah ɗaya. Kuma Allah bai yi masa wa’adi mai kauri ba, cẽwa zai sãmi ɗã. Kuma ya kasance cewa alkawari cewa Ibrahim (A.S) sai ya zabi ko ya yi imani ko a’a. Ka yi tunani a kai a kai, shaidan (wanda aka fi sani da Shaidan ko Iblis) ya yi imani da samuwar Allah – kuma lalle ba shi da adalci. Don haka kawai yin imani da samuwar Allah ba shine ‘Hanya’ ba. Wannan bai isa ba.
Hanya ta biyu da sau da yawa nake ganin zan iya samun adalci ita ce in cancanta ko in samu ta wurin Allah ta hanyar kyawawan abubuwa da na addini. Yin abubuwan alheri fiye da munanan abubuwa, addu’a, azumi, ko yin wani nau’i ko adadin ayyukan addini yana ba ni damar cancanta, samun ko cancantar adalci. Amma a lura ba haka Attaura ya ce ba kwata-kwata.
Ya amince da Ubangiji (Allah), Ubangiji kuwa ya (Ibrahim) lasafta wannan adalci ne a gare shi.
Farawa 15:6
Ibrahim bai ‘sami’ adalci ba; aka ‘ba shi daraja’. To mene ne bambanci? To, idan wani abu ya ‘sami’ kun yi aiki da shi – kun cancanci shi. Kamar karbar ladan aikin da kuke yi ne. Amma idan aka ba ku wani abu sai a ba ku. Ba a samu ko cancanta ba.
Ibrahim (A.S) mutum ne mai tsananin imani da samuwar Allah daya. Kuma ya kasance mai yawan addu’a, da ibada, da taimakon mutane (kamar taimako da addu’a ga dan uwansa Lutu/Lutu). Ba wai mu yi watsi da waɗannan abubuwa ba ne. Amma ‘Hanya’ da aka kwatanta da Ibrahim a nan abu ne mai sauƙi wanda kusan za mu iya rasa ta. Attaura ta gaya mana cewa an yi wa Ibrahim (AS) adalci ne saboda ya yi imani da wani alkawari da Allah ya yi masa. Wannan ya kawar da fahimtar gama gari da muke da ita game da samun adalci ko dai ta hanyar tunanin cewa imani da samuwar Allah ya isa, ko kuma ta hanyar yin isassun ayyuka na alheri da na addini (sallah, azumi da sauransu) wadanda zan iya samu ko in yi adalci. Ba haka Ibrahim ya bi ba. Ya zaɓi kawai ya gaskata alkawarin.
Yanzu zaɓin yin imani da wannan alkawarin ɗa ya kasance mai sauƙi amma ba shakka ba abu ne mai sauƙi ba. Ibrahim (a.s) da sauki ya yi watsi da alkawarin ta hanyar tunanin cewa da Allah da gaske yake da sha’awa da kuma ikon ba shi da to da ya yi haka a yanzu. Domin a wannan lokacin a rayuwarsa, Ibrahim da Saraya (matarsa) sun tsufa – sun wuce shekarun haihuwa. A cikin farkon Alamar Ibrahim cewa ya riga ya shekara 75 sa’ad da ya bar ƙasarsa ya tafi Kan’ana. A lokacin ne Allah ya yi masa alkawari cewa zai samu ‘al’umma mai girma’. Kuma shekaru da yawa sun shuɗe tun lokacin don haka Ibrahim da matarsa Saraya yanzu sun tsufa kuma sun daɗe. Kuma har yanzu ba su da ko da daya – kuma lalle ba ‘al’umma’. “Me ya sa Allah bai riga ya ba mu ɗa ba da zai iya haka”, da ya yi mamaki. Wato, ya gaskata alkawarin ɗa mai zuwa ko da yake yana da wasu tambayoyin da ba a amsa ba game da alkawarin. Ya gaskata alkawarin saboda ya dogara ga Allah wanda ya yi alkawari – ko da yake bai fahimci komai ba game da alkawarin. Kuma yin imani da waccan alkawari (ɗan da zai wuce shekarun haihuwa) yana buƙatar gaskata cewa Allah zai yi mu’ujiza a gare shi da matarsa.
Gaskanta alƙawarin kuma zai buƙaci jira mai himma. Dukan rayuwarsa ta kasance, a wata ma’ana, ta katse sa’ad da yake zaune a cikin tanti a Ƙasar Alkawari ta Kan’ana yana jiran (har yanzu shekaru da yawa) don zuwan ɗan alkawari. Zai fi sauƙi a yi watsi da alkawarin kuma ya koma gida ga wayewa a Mesofotamiya (Iraƙi ta yau) da ya bar shekaru da yawa a baya inda ɗan’uwansa da danginsa ke zaune. Don haka Ibrahim ya kasance yana rayuwa da wahalhalu na ci gaba da gaskata alƙawarin – kowace rana – tsawon shekaru masu yawa yayin da yake jiran a yi alkawari. Amincewarsa ga alƙawarin ya kasance mai girma wanda ya ɗauki fifiko akan burin al’ada na rayuwa – ta’aziyya da jin dadi. A zahiri, yin rayuwa cikin jiran alkawarin yana nufin mutuwa ga maƙasudai na rayuwa. Imani da alkawari ya nuna duka dogara ga Allah da kuma sonsa.
Don haka ‘gaskantawa’ wa’adin ya wuce yarda da hankali kawai. Ya zama dole Ibrahim ya sanya ransa, sunansa, amincinsa, ayyukansa a halin yanzu da fatan makomarsa kan wannan alkawari. Domin ya gaskanta ya jira da himma da biyayya.
Wannan alamar ita ce yadda Ibrahim (a.s) ya gaskata alkawarin da Allah ya yi masa, kuma da yin haka aka bashi, ko da aka ba ku, adalci. A hakikanin gaskiya Ibrahim ya mika kansa ga wannan alkawari. Da ya zavi bai yi imani ba, ya koma ƙasar da ya fito (Iraƙi a yau). Kuma da ya yi watsi da alqawarin alhali yana mai imani da samuwar Allah, kuma yana ci gaba da ci gaba da addu’o’insa, da azuminsa, da taimakon sauran mutane. Amma da sai ya kiyaye addininsa kawai amma ba a lasafta shi ‘adalci’ ba. Kuma kamar yadda Kur’ani ya gaya mana duka ‘ya’yan Adamu – “tufafin adalci – shi ne mafi kyau”. Wannan ita ce hanyar Ibrahim.
Mun koyi abubuwa da yawa. Adalci, abin da muke bukata na Aljanna ba a samu ba sai an lasafta mana. Kuma an lasafta mana ta hanyar dogaro da Alkawarin Allah. To, wane ne yake biya domin adalci? Mu ci gaba da Shiga 3.